Er moest over heel wat eigen schaduwen worden gesprongen, schrijft Carla Joosten. De PVV heeft het meeste weggegeven.
De doorgaans in zichzelf gekeerde PVV-fractie was euforisch na het rondkomen van het Hoofdlijnenakkoord. Eindelijk gerechtigheid. Van jarenlang in het verdomhoekje van het parlement, naar de regering. Het kan verkeren. Voor het eerst sinds de oprichting van de eenmanspartij in 2006, en na het debacle van het gedogen van het kabinet-Rutte I in 2010-2012, is de PVV nu de grootste steunpilaar in een kabinet.
Een volksvertegenwoordiging is de uitkomst van een verkiezing, en het is een goed Nederlands gebruik dat die uitkomst zich ook vertaalt in een kabinet.
Dat in dit land iets viel te kiezen, bleek wel weer op 22 november. Vijftien politieke partijen veroverden zetels. Fractieleiders, informateurs, ga er maar aan staan om daar een kabinet uit te fabriceren.
Het is bijzonder dat het is gelukt, met de historische uitslag in het achterhoofd: voor het eerst was een radicaal-rechtse partij de grootste. Er moest over heel wat eigen schaduwen worden gesprongen. En dat is trouwens best gebruikelijk in dit land.
Het Hoofdlijnenakkoord van PVV, VVD, NSC en BBB dient als basis voor een nog te maken regeerprogramma door het aanstaande kabinet. Het is, als altijd, het resultaat van geven en nemen. En het is zo klaar als een klontje dat de grootste partij het meeste heeft weggegeven. De ijskast van Geert Wilders, al bijna vol voor de kabinetsformatie echt begon, werd nog voller.
Iets wat al decennia boven de markt hangt, staat nu in akkoord
Het is veelzeggend dat de PVV-trofee, het strengere asiel- en migratiebeleid, ook de reden was voor de val van Rutte IV met daarin de VVD. Ook NSC en BBB stemden er maar al te graag mee in. En dan te bedenken dat dit al bijna dertig jaar een politiek thema is.
Wilders, die in de verkiezingscampagne nog hartstochtelijk de onmiddellijke afschaffing van het eigen risico in de zorg bepleitte, moest genoegen nemen met halvering en ook pas op termijn.
BBB kan juichen omdat er niets meer over is van het strenge stikstofbeleid dat al een paar jaar in de steigers stond. Leve de boer. Weg met de snippernatuur. Het ontzien van campings bij de btw-verhoging moet volgens BBB-leider Caroline van der Plas ook op het conto van haar partij worden geschreven.
Veel aandacht voor rechtsstaat, maar niet wegens PVV
NSC van Pieter Omtzigt kreeg typisch Omtzigtiaanse ideeën in het akkoord, zoals een constitutioneel hof, verzelfstandiging van de afdeling Bestuursrechtspraak van de Raad van State, en veel tekst over goed bestuur en de rechtsstaat. Niet wegens Wilders, wat links er van maakt, maar wegens de Toeslagenaffaire.
De VVD is graag kampioen op de centen passen, al moet nog blijken of het goedkomt met de begrotingsdiscipline. Aan de partij van Dilan Yeşilgöz is in elk geval de geplande lastenverlichting en andere toon tegen het bedrijfsleven te danken.
Ophouden met nationale koppen
De vier partijen nemen zichzelf heilig voor om geen ‘nationale koppen’ meer op Europees beleid te zetten. Oftewel: ophouden met Europese regels in eigen land nog wat strenger te maken. Ook zullen de vier partijen oude koppen pogen af te schaffen. Die koppen staan zes keer in het Hoofdlijnenakkoord. Alsof er telkens weer een scheut euroscepsis in de koppen moest worden geramd.
Er is niet echt een winnaar van de onderhandelingen. Eerder is er sprake van voor ieder wat wils. Dat is op zichzelf een gezond teken. Het vertrekkende kabinet Rutte IV ademde zo veel D66, dat de VVD het asielbeleid aangreep om een val te forceren en zo een electorale afstraffing te voorkomen. Een dergelijk risico lijkt hier afwezig.
Haast is nooit goed
Nu nog de personele invulling. Gezien de extraparlementaire vorm ook geen sinecure, omdat een deel van het personeel van buiten de politiek moet komen. Haast is bij het aanzoeken van kandidaten nooit goed. In dit geval al helemaal niet.
Op naar de volgende acte, waarna het kersverse kabinet van dit Hoofdlijnenakkoord een regeerprogramma moet maken. Een methode die beter is dan wat gebruikelijk is in dit land, namelijk dat ministers regeerakkoorden moeten uitvoeren waarover ze geen enkele zeggenschap hadden.
Schrijf u in voor onze middagnieuwsbrief
Met de gratis nieuwsbrief EW middag wordt u dagelijks bijgepraat met commentaren en achtergronden bij de belangrijkste nieuwsverhalen.
