Al voordat het één handeling heeft verricht, zal het nieuwe kabinet worden beschuldigd van het schenden van de rechtsstaat. Het is te hopen dat links-radicalen niet de straat opgaan om vernielingen aan te richten, zogenaamd ter verdediging van de rechtsstaat, schrijft Afshin Ellian.
Een nieuw kabinet is in aantocht. Na zes maanden bereikten de onderhandelaars een Hoofdlijnenakkoord. Recht doen aan de verkiezingsuitslag betekent dat er een kabinet komt met een of meerdere verkiezingswinnaars. Die zijn onbetwist: de PVV (van 17 naar 37 zetels), BBB (van 1 naar 7) en NSC (van 0 naar 20). De kiezer schreef eigenlijk een centrum-rechts kabinet voor. Zo werkt de democratie.
Het beschermen van de rechtsstaat was het politieke dilemma van de voorbije maanden. Nederland moet geen Hongarije worden. De essentie van het PVV-programma – de ongecontroleerde immigratie inperken – delen VVD, NSC en BBB. Dat punt is dan ook verankerd in het akkoord. Maar een aantal punten uit het PVV-programma is in strijd met de rechtsstaat. Verrassend genoeg besefte Geert Wilders dat zelf ook. Kort na de verkiezingen kondigde hij de komst aan van een speciale ijskast, waar delen van zijn programma in kunnen.
Al aan het begin van het formatieproces stelden de onderhandelaars de rechtstaat veilig in een akkoord. Eigenlijk moeten we blij zijn. Door gesprekken over de rechtsstaat wordt het belang ervan zichtbaarder dan ooit voor alle kiezers, ook die van de PVV.
Wel is nu te hopen dat men nu niet alle thema’s bij het begrip rechtsstaat zal onderbrengen om zo, al dan niet bewust, politiek-bestuurlijke oplossingen voor maatschappelijke problemen te ondermijnen. Te vaak en te lichtzinnig wordt het begrip rechtsstaat gebruikt om de status-quo te handhaven als het gaat om immigratie. Ook in de discussie over de klimaatmaatregelen wordt de rechtsstaat lichtzinnig in stelling gebracht.
Parlement als rechtsbron
Het begrip rechtsstaat impliceert de onderwerping van allen – ook de wetgever, de rechter en de uitvoerende macht – aan het recht, en de fundamentele beginselen die daaruit voortvloeien, zoals het legaliteitsbeginsel, rechtszekerheid, rechtsgelijkheid en de scheiding der machten. Overheidshandelen moet een wettelijke basis hebben. Ook Wilders’ kiezers kunnen niet tegen rechtsgelijkheid zijn: allen worden in gelijke gevallen gelijk behandeld.
Soms wordt vergeten dat het parlement de bron van het recht is. Ons recht is niet op de berg Sinaï verschenen aan Nederland. Ons recht is het resultaat van wetgeving. En internationale verdragen? Ook die vormen een rechtsbron. Maar uiteindelijk komen ook zulke verdragen tot stand na parlementaire ratificatie. Al met al is de wetgever, als vertolker van de wil van kiezers, de voornaamste bron van het recht.
Maar niet de enige. De rechterlijke interpretatie vormt ook een rechtsbron. De rechterlijke interpretatie mag volgens de scheiding der machten nooit in strijd zijn met de wet. Over rechtsvinding door de rechter wordt al sinds de antieke tijd gedebatteerd. Montesquieu’s monumentale werk De geest der wetten (1748) getuigt van die zoektocht naar een redelijke balans bij de rechtsvinding.
Nieuw fascisme
De rechtsstaat zal ook onder het nieuwe kabinet niet fundamenteel in gevaar komen. Het is niet nieuw dat van tijd tot tijd de grenzen van de rechtsstaat worden overschreden. Ook kabinetten in voorbije decennia namen weleens een rechtsstatelijk beginsel niet in acht. De Toeslagenaffaire vormt een pijnlijk voorbeeld van de schending van de rechtsstaat door de uitvoerende macht.
Een genuanceerde uitleg over de rechtsstaat is vanaf vandaag aan de dovemansoren gericht. Al voordat het één handeling heeft verricht, zal het nieuwe kabinet worden beschuldigd van het schenden van de rechtsstaat.
Het is te hopen dat links-radicalen niet de straat opgaan om vernielingen aan te richten, zogenaamd ter verdediging van de rechtsstaat. Dan lijken ze op islamisten die aanslagen plegen om te bewijzen dat de islam de religie van vrede is. Voorbije weken toonden links-radicalen samen met islamisten wat voor schade ze kunnen aanrichten.
Het islamo-gauchisme (islamo-linksisme) is een antidemocratische krachtenbundeling die telkens met een nieuwe motivatie verschijnt. Vandaag voor Gaza en morgen wellicht voor de rechtsstaat, telkens weer de typering bevestigend dat het nieuwe fascisme zich antifascisme noemt.
Angst als bindmiddel
Geert Wilders (PVV), Dilan Yeşilgöz (VVD), Pieter Omtzigt (NSC) en Caroline van der Plas (BBB) hebben een helse klus geklaard. In deze gepolariseerde tijden is het niet gemakkelijk om een centrum-rechts kabinet te vormen dat recht doet aan de verkiezingsuitslag.
Angst is een effectief politiek bindmiddel. Yeşilgöz, Omtzigt en Van der Plas weten dat ze met GroenLinks-PvdA en D66 geen kabinet kunnen vormen. Dat zou hun politieke zelfmoord inluiden. Geen kabinet kunnen vormen, is eveneens politieke zelfmoord.
Kiezers hebben op hen gestemd om crises op te lossen op het gebied van immigratie, woning en stikstof. Daarvoor heeft deze nieuwe coalitie in de Eerste Kamer, waar ze een minderheid vormt, wel nog de oppositie nodig.
Schrijf u in voor onze middagnieuwsbrief
Met de gratis nieuwsbrief EW middag wordt u dagelijks bijgepraat met commentaren en achtergronden bij de belangrijkste nieuwsverhalen.
