De overheid verwaarloosde defensie en wil dat wij vooral ‘onszelf zijn’. Terwijl zij ons nu juist zou moeten winnen voor een nationaal belang, schrijft Martin Sommer.
Ingrid Thijssen van VNO/NCW was voorlopig de laatste die ons wilde overtuigen van de noodzaak van een oorlogseconomie. We moeten kogels maken in plaats van kleurpotloden, zei ze.
Het leek me eerder een frivool dan een indringend beeld, met die kleurpotloden.
D66-minister Ollongren (Defensie) zei bij het Leidse Minerva dat studenten zich meer moesten spiegelen aan de Soldaat van Oranje. Ik was meer verbaasd over de combinatie Oranje en D66 dan onder de indruk.
De noodzaak mij aan te gorden voor de vijand wil maar niet indalen. En niet alleen bij mij.
De nieuwe voorzitter van de Atlantische Commissie werd onlangs geïnterviewd in EW. Zij onthulde dat ze ook nog geen flessen water had ingeslagen voor het geval dat.
Heroïsche bui
Als de Atlantische Commissie er zelf niet in gelooft, is de vraag gewettigd waarom de oorlog in Oekraïne ons maar niet wil raken. De krant vertelt week in week uit dat de Oekraïners vechten voor onze vrijheid, maar ik ken niemand die serieus denkt dat onze vrijheid in het geding is.
De ECFR, de Europese Raad voor Buitenlandse Betrekkingen, peilde dat slechts één op drie Europese burgers Oekraïne wil steunen. De Raad concludeerde met gevoel voor understatement dat ‘Europeanen niet in een erg heroïsche bui zijn’.
Zelf doe ik mijn uiterste best om Oekraïne wél te willen steunen – maar het lukt zo slecht, en ik vraag me af waarom.
Oren stijf dicht
Om te beginnen helpt het niet erg dat onze aanvoerder Mark Rutte is. Hij heeft zijn jasje zo vaak gedraaid dat je er zelf draaierig van wordt. Hij staat aan het hoofd van de troepen met ontblote borst, maar dezelfde Rutte had Defensie bijna fataal de nek omgedraaid.
Ik sprak oud-minister van Defensie Hans Hillen, die per telefoon door een razende Rutte was ontslagen, omdat hij verder bezuinigen onverantwoord vond. Het kwam er niet van, dat ontslag bedoel ik. Want die bezuiniging ging wel door.
Dit speelde in 2010, maar de kenners weten dat Poetin een paar jaar eerder al de oorlogstrom beroerde. In West-Europa hielden we de oren stijf dicht en de ogen gesloten.
Piefpafpoef
Mart de Kruif, ex-bevelhebber landstrijdkrachten, thans competent commentator, zei op de radio dat je de voorgeschiedenis moet kennen om de huidige toestand te begrijpen.
Vijftien jaar heb ik zelf in Den Haag rondgelopen, en al die tijd heb ik me verwonderd over de opperbevelhebbers. Defensie was min of meer opgeheven, maar stuk voor stuk zeiden ze dat ze ‘de taken’ nog konden uitvoeren.
Dick Berlijn meende dat we veertig jaar in Afghanistan moesten blijven, om ervoor te zorgen dat de meisjes naar school konden, Peter van Uhm maakte dezelfde geluiden, en Tom Middendorp bekommerde zich vooral over het klimaat.
Een vijand was in geen velden of wegen te bekennen, Francis Fukuyama’s Einde van de Geschiedenis was aangebroken, de liberale democratie had gewonnen en de rest was een kwestie van het opruimen van de schillen en de dozen. Zo erg was het niet dat de rekruten tijdens de oefening piefpafpoef moesten roepen omdat de kogels op waren.
Algemeen belang schoot erbij in
Nu is alles anders maar ontbreekt het smartelijk aan nieuwe woorden. Onze hoogste militair bij de NAVO, Rob Bauer, probeerde aarzelend iets te zeggen over het ik-tijdperk. We zijn bezig met ons eigen kleine zelf, zei hij, en veiligheid betekent dat onder het klimrek rubbertegels moeten liggen voor de peuters.
Het verhaal over het dikke ik kennen we. Maar wat Bauer niet kon of durfde zeggen, is dat de overheid zélf het hardst predikt dat er geen hogere waarde bestaat dan jezelf zijn of worden.
Alle aandacht voor het antidiscriminatie-artikel 1 van de Grondwet gaat over het recht om je individuele zelf te zijn. Hetzelfde geldt voor de ophef over grensoverschrijdend gedrag, of over transseksualiteit.
Het was D66-minister Ernst Kuipers (Volksgezondheid) die namens het kabinet ouders vermanend toesprak, voor het geval ze wilden proberen hun kind dat meende zich in het verkeerde lichaam te bevinden op andere gedachten te brengen. Iedereen moet zijn eigen weg kunnen gaan, en niemand anders mag zich daarmee bemoeien.
In het liberalisme is het individu het hoogste goed en dat is uitstekend. Maar de collectieve kant van de liberale gedachte, het algemeen belang, is er intussen bij ingeschoten.
Ruw ontwaken
Het begrip nationaal belang werd al helemaal onuitsprekelijk. De krijgsmacht was daarvan bij uitstek de uitdrukking, en vandaar dat er zonder nationaal belang ook geen behoefte meer bestond aan een krijgsmacht.
In het Fukuyama-liberalisme was er eigenlijk geen buitenland meer, aangezien iedereen onze waarden deelde, ofwel op weg was om dat binnenkort te gaan doen. En als iedereen zich maar aan de afspraken hield, kwam het vanzelf goed.
We zijn nog steeds ruw aan het ontwaken. China werd lid van de Wereldhandelsorganisatie (WTO) om daarna alle regels aan zijn laars te lappen. Poetin bleek geen partner maar een ploert, maar het duurde tot ver na MH17 tot onze premier en de bondskanselier zich realiseerden dat ‘Wandel durch Handel’ een sprookje was.
Nog altijd is het buitengewoon moeilijk om een andere gedachte toe te laten dan dat op termijn de eeuwige vrede van Kant alsnog zal aanbreken.
Prevelen
Zo vertelde minister Hanke Bruins Slot (Buitenlandse Zaken, CDA) in de krant dat haar belangrijkste besogne niet de Russische agressie-oorlog is maar ‘het belang van multilateralisme’ en ‘overal ter wereld te zorgen dat je bruggen bouwt’.
Nee, het was niet volgens de regels van de internationale rechtsorde om zomaar een land binnen te vallen, zei de minister. Het deed me denken aan premier Balkenende die na de moord op Theo van Gogh zei dat we zo niet met elkaar omgaan in dit land.
Nee, zo gaan we niet met elkaar om. In de harde werkelijkheid is het grootste deel van de wereld helemaal niet op weg naar de liberale democratie. Wij moeten dringend overdenken wat het betekent om vijanden te hebben in plaats van partners.
Laten we beginnen met de woorden nationaal belang te prevelen, zachtjes voor ons uit, als niemand anders luistert.
Schrijf u in voor onze middagnieuwsbrief
Met de gratis nieuwsbrief EW middag wordt u dagelijks bijgepraat met commentaren en achtergronden bij de belangrijkste nieuwsverhalen.
