Politiek is identiteit geworden. Het gaat niet langer om inhoud of doeltreffendheid, maar om puurheid. Activistisch-links verliest zich volkomen in zichzelf en traditioneel linkse kiezers worden weggejaagd, schrijft Mark Thiessen.
Van een concert van Lenny Kuhr tot het terrein van de Universiteit van Amsterdam: radicaal-linkse activisten grepen het afgelopen jaar gretig hun kans om hun woede over de situatie in Gaza te laten zien. Het is een gerechtvaardigd onderwerp om voor in actie te komen.
Maar je hoopt dat de linkse actiegroepen de zomer gebruiken voor wat reflectie. De acties waren niet veel meer dan theatrale opvoeringen van boosheid, met geen enkel tastbaar resultaat voor de mensen in Gaza. Het enige wat duidelijk werd gemaakt, was dat er nog steeds Jodenhaat leeft in Nederland.
De protesten waren vooral een gevecht om symbolen. Ze hadden als doel te laten zien welke vlag wordt getolereerd, met wie mag worden samengewerkt, naar wiens muziek mag worden geluisterd. Politieke doelen waren er niet of nauwelijks.
Politicoloog Anton Jäger noemt dit verschijnsel ‘hyperpolitiek’: het zijn golven van opwinding en zelfexpressie, waarin een onderwerp sterk wordt gepolitiseerd zonder dat er een duidelijk politiek doel is. De theorie van Jäger is goed nieuws voor mensen die zich ergeren aan de protesten. Die zullen vanzelf weer verdwijnen, want ze zijn geen blijvende politieke bewegingen.
Geen politieke uiting
Waar zitten we dan naar te kijken? Deze mensen gaan de straat niet op om een politieke uitkomst af te dwingen, maar omdat ze zich identificeren met de groep op straat. Het is geen politieke uiting, maar een uiting van wie zij zijn. Politiek is identiteit geworden. Een van de kenmerken hiervan zijn de meningenpakketjes die bij zo’n identiteit horen. Omdat iemand tot een bepaalde groep behoort of wil behoren, neemt hij of zij alle meningen over alle onderwerpen van die groep over. Je ziet het terug bij de profielen op ‘X’ die hun profielnaam overladen met emoji’s: regenboogvlaggen, Palestijnse vlaggen, duurzaamheidssymbolen. De emoji’s in de naam laten zien: dit is wie ik ben. Op rechts gebeurt dit ook, maar met andere emoji’s. Identiteitspolitiek in 2024: laat mij de emoji’s in uw profiel zien, en ik zeg u wie u bent.
Onderwerpen die niets met elkaar te maken hebben, worden met elkaar verbonden omdat ze horen bij de identiteit. Alles wordt met elkaar vermengd: je ziet Palestijnse vlaggen bij Extinction Rebellion, je ziet doeken met ‘Queers for Palestine’ bij Amsterdamse demonstraties. Als je voor de Palestijnen bent, moet je ook tegen multinationals zijn, moet je tegen fossiele brandstoffen zijn, moet je hetzelfde denken over gender, moet je het hele meningenpakketje accepteren. Zo zijn inhoudelijke standpunten een onveranderlijk onderdeel van de identiteit geworden. Dat maakt in gesprek gaan met andersdenkenden moeilijk. Want inleveren op een standpunt betekent inleveren op jezelf en op de groep waartoe je behoort.
Het gaat om puurheid
Het gaat dan ook meestal niet om inhoud of om doeltreffendheid, maar om puurheid. Dat resulteert in zinloos en vervreemdend activisme, zoals van de stichting Queer Amsterdam. Zij wilde Israëlische vlaggen verbieden bij de Pride Walk 2024. Het riep veel vragen op. Wat zouden mensen in Gaza hiermee opschieten? Wat heeft een conflict tussen Israëliërs en Palestijnen überhaupt te maken met emancipatie van de lgbtqi+-gemeenschap? Helemaal niets. Sterker nog, mocht dat onderwerp voor iemand belangrijk zijn, dan is een tripje naar Tel Aviv waarschijnlijk een beter idee dan eentje naar Hamas-gebied. Ook hier zag je dat het enige doel van het radicale standpunt – geen Israëlische vlaggen – symboliek was en enkel bedoeld om de eigen puurheid te etaleren.
Zo verliest activistisch links zich volkomen in zichzelf, terwijl populistisch rechts de ene na de andere overwinning binnenhaalt.
Traditioneel linkse kiezers worden verder weggejaagd. Zij kijken naar de Gaza-demonstranten en denken: “Met hen heb ik niets gemeen. Daar hoor ik niet bij.”
Dus het is hoog tijd voor die reflectie bij de identiteitspolitieke demonstranten op links. Hou op met jullie doelloze frivoliteiten en kom met een ideologisch politiek programma, waarin mensen zich herkennen. Stop met het zoeken naar bevestiging van wie je zelf bent en begin met het vormen van de wereld. Want dat is wat echte politiek doet. Dat is wat ware revolutionairen doen.