Geerten Waling ziet hoe onduidelijkheid veel van onze politieke onrust veroorzaakt.
Hoe ver de moderne mens ook is vervreemd van de natuur na een paar duizend jaar beschaving, genetisch is hij daaraan nog lang niet aangepast. Zo snel gaat de evolutie nou eenmaal niet. Dus hebben we allemaal dierlijke, primaire behoeften. Een van de minder bekende oerbehoeften is de hang naar duidelijkheid, de behoefte aan zekerheid van kennis.
Niet onbelangrijk, als je wilt overleven. Wordt het aanstonds winter of juist zomer? Kan ik veilig eten, drinken, slapen – of ritselt daar iets engs in de bosjes? En als sociale wezens vragen we het ons elke dag wel een keer af: lig ik goed in de groep of word ik verstoten? Momenteel uit zich dat in de vraag of het sociaal wenselijker is je uit te spreken voor de ene of de andere politieke partij, religie, sportteam, automerk of kledingstijl.
De exemplaren van onze diersoort die eerder in de evolutie niet goed in staat waren de behoefte aan duidelijkheid te voelen en te bevredigen, hadden een dramatisch lagere overlevingskans. Zo is het gebrek aan duidelijkheidsdrang evolutionair ‘weggeselecteerd’ uit ons genenpakket.
Helaas wordt de oerbehoefte aan duidelijkheid danig onderschat in het Nederland van nu. Wetten en regels kennen een hemeltergende hoeveelheid uitzonderingen. Het verkeer biedt daarvan de duidelijkste voorbeelden.
Veel kruispunten zijn omgetoverd in een woud aan verkeersborden, die – als het echt tegenzit – ook nog verschillende situaties per weekdag en tijdstip aangeven, waarmee de radeloze bestuurder in het voorbijgaan dan maar zijn voordeel moet doen. Een simpele activiteit als parkeren of afslaan, wordt in de eerste de beste dorpskern al een hachelijk kansspel, met als enige winstperspectief een schade-, boete- en ruzievrije aftocht.
Brutale taxichauffeur
Erger nog dan de veelheid aan regels, zijn de net-niet-normen. In veel parken staat een bordje ‘Voetgangerszone. Fietsen toegestaan’. Of denk aan de overal oprukkende ‘fietsstraat’. Dat is een weg van vuurrood asfalt met daarop schreeuwerige markeringen: ‘Auto te gast’! Nu heb ik van mijn gastvrije moeder altijd geleerd dat je het je gasten enorm naar de zin moet maken, desnoods ten koste van je eigen comfort, dus overweeg ik nu braaf de stoep op te fietsen zodra op de fietsstraat een motorvoertuig mij nadert.
Dat schijnt dan weer niet de bedoeling te zijn. De automobilist moet zich door de vermaning realiseren dat hij zich netjes moet gedragen, omdat hij op andermans terrein is. Terrein waar hij gewoon zonder overleg mag komen, voor de duidelijkheid.
Dat wist ook de brutale taxichauffeur die dit weekeinde op een Amsterdamse fietsstraat, met een rotvaart door duister en regen, langs twee fietsers kwam racen. De kreet van mijn geschrokken geliefde – ‘Hee aso, je bent hier te gást!’ – hielp daar helaas geen lievemoederen aan. Deze gast deed in elk geval lekker alsof hij thuis was – en hij is niet de enige.
Daarover gesproken. Ik ben ervan overtuigd dat de anti-immigratiesfeer in onze samenleving voor het overgrote deel niet voortkomt uit vreemdelingenhaat of conservatisme, maar uit een gevoeld gebrek aan duidelijkheid.
Wanbeleid
Of het nu gaat om de uiterste houdbaarheidsdatum van gevluchte Oekraïners, om de amper te voorspellen aantallen asielzoekers die zich ‘opeens’ melden in Ter Apel, of om de vage en algauw achterhaalde ramingen van nareis-cijfers – onduidelijkheid regeert op alle vlakken. Dat is een grote bron van onrust. Alleen al het simpele gebrek aan kennis over hoeveel vluchtelingen Nederland precies denkt te kunnen helpen, hoelang die mensen hier blijven, wat dat mag kosten en wat er precies wordt geëist in ruil voor die gastvrijheid, is gekmakend.
Een ander domein waarop Nederland uitblinkt in onduidelijkheid is het fameuze gedoogbeleid, onder meer van drugs. De gedachte dat iets éigenlijk verboden is, maar vooruit, voor deze ene keer… Elke consciëntieuze opvoeder van kinderen of honden weet dat je dan meteen de verliezende partij bent. Waarom heeft dit land wanbeleid tot staand beleid verheven? Aanpakken of legaliseren, kies iets!
Politici, bestuurders en beleidsmakers zijn makelaars in vaagheid. Voor hen is onduidelijkheid de ideale dekmantel om nergens toe- of afrekenbaar voor te zijn. Maar voor de gewone burger, die kampt met die menselijke oerbehoefte aan duidelijkheid, is het soms om krankzinnig van te worden.