NS-topman Wouter Koolmees voorspelt meer vertragingen en uitvallende treinen, door werkzaamheden en tekorten aan materieel en personeel. Toch valt deze nationale boksbal weinig kwalijk te nemen, schrijft Zihni Özdil. Bron van ellende is het idee van de spoorwegen als product in een markt met ‘concurrentie’.
Helemaal opgeladen en fris ben ik terug in Nederland mijn Vaderland. Zoals u vorige week hebt kunnen lezen, had ik het genoegen om twee weken lang te interrailen door Duitsland, Oostenrijk en Noord-Italië.
Elk beroep zorgt voor deformatie. Een dj legde mij onlangs uit dat hij moeite moet doen om niet ‘professioneel’ naar muziek te luisteren. Regisseurs kunnen nauwelijks genieten van films en series. Steeds zijn ze bezig met de belichting, de camerahoeken, de editing, enzovoort.
Iets soortgelijks geldt voor een maatschappelijk betrokken socioloog, historicus en EW-columnist die zorgeloos rondreist. Overal waar ik kwam, ging ik toch de publieke diensten vergelijken met Nederland.
Duitse treinen zijn schoon en de wifi werkt
Van tevoren vertelden dierbare vrienden dat de Deutsche Bahn heel slecht zou bevallen. Mijn ervaring was compleet het tegenovergestelde. Bijvoorbeeld: de wc’s werken wél in Duitse treinen.
Ze zijn ook nog eens schoon. En er is altijd voldoende zeep, water en toiletpapier. En daar blijft het niet bij. U zult het vast niet geloven, maar de wifi doet het in niet-Nederlandse treinen. Echt waar!
Tot mijn grote verbazing stond in het openbaar vervoer de airconditioning aan. Geen overbodige luxe, in deze tijden van toenemende hittestress in de zomer.
Althans, buiten Nederland geen overbodige luxe. In Nederland lijkt de airco aanzetten in trein, tram of metro wel een daad van hoogverraad, iets wat men niet eens overweegt.
Wat ook opviel, is dat in de grote steden geen vuilnis op straat ligt. Zelfs niet in miljoenenstad Berlijn.
In de Randstad raken we eraan gewend dat je de publieke dienst die daarover gaat, beter buiten je verwachtingspatroon kunt plaatsen. In Amsterdam en Rotterdam valt het ons inmiddels op als er géén opengebroken vuilnisbakken te zien zijn.
‘Waar ligt dat dan aan?’ is de logische vervolgvraag die je stelt als beroepsgedeformeerde vakantieganger.
Waarom falen wij met al onze publieke diensten?
Nederland is ook een rijk West-Europees land. Waarom falen wij zo erg met al die publieke diensten? En waarom andere rijke West-Europese landen niet?
De tv-zender van mijn dierbare thuisstad, AT5, deed deze week een moedige poging tot een antwoord:
Kapotte automaten, vuilnis op straat, volledig opengebroken prullenbakken: statiegeld levert flinke problemen op in Amsterdam. Daarom reizen we af naar Düsseldorf om eens te kijken hoe het daar gaat. Want van de Duitsers kunnen we nog best wat leren op dat gebied.
Hoopvol begon ik te lezen.
Helaas kwam ik bedrogen uit. Het korte artikel komt niet verder dan: Nederlanders moeten nog wennen aan statiegeld. En: het is een kwestie van fatsoen door de burgers.
Voor alle duidelijkheid: dit is geen kritiek op AT5. Het is slechts mijn gewaarwording dat, eenmaal terug in Nederland, onze brave, systeemkritiekloze cultuur mij weer met open armen staat op te wachten.
NS en ProRail: twee marktproducten
Dat Duitsland niet, zoals Nederland, sinds 2012 gemeenten heeft overladen met voormalige rijkstaken – daarover hoeven we het niet over te hebben. Net als over dat er tegelijk in het budget van gemeenten werd geknepen. En dat Nederlandse gemeenten daarom elk jaar gedwongen worden tot pijnlijke, schrijnende keuzes.
Het is veel makkelijker om boos te worden op burgemeester Femke Halsema dan wel Ahmed Aboutaleb. Of om, zoals het AT5-artikel betoogt, alles af te wenden op de individuele burger.
Dat landen om ons heen niet het – laten we eerlijk zijn – krankzinnige idee hebben omarmd dat de spoorwegen ook een marktproduct met ‘concurrentie’ moeten zijn, daarover hoeven we het helemaal niet over te hebben.
Schreef ik ‘een marktproduct’? Het zijn twee marktproducten! Van de treinen (NS) hebben we een bedrijf gemaakt, van de spoorwegen weer een ander bedrijf (ProRail).
Heel fijn om in Nederland het unieke plezier te hebben om als treinconsument elke ochtend te kunnen kiezen uit het ruime aanbod aan alternatieven voor de NS en ProRail.
Waar ik naartoe wil met deze column? Daarover hoeven we het zeker niet te hebben. Want ik weet het zelf ook niet allemaal.
NS-topman valt weinig te verwijten
Herstel: ik wil een beroep op uw geweten doen om Wouter Koolmees te sparen. Want de beste man dient nu als nationale boksbal.
Omdat hij als NS-topman eerlijk is over de buitengewoon gênante vooruitzichten in een – uniek Nederlands, benadruk ik – systeem dat hij niet kan veranderen.
Amerikanen zouden zeggen: ‘It’s not Koolmees, stupid – it’s marktwerking!’