Als NSC en de VVD echt de immigratie willen inperken, moeten ze niet meegaan in populistisch theater als de Asielcrisiswet, schrijft Mark Thiessen.
Veel Nederlanders wachten al heel lang op strengere immigratieregels. Ik ook. Inmiddels blijven die maatregelen zo lang uit, dat radicale stappen steeds aantrekkelijker worden.
Maar radicale stappen hebben een prijs. Het is goed om, als voorstander van immigratie-inperking, ook met die bril te kijken naar het kabinetsvoornemen om met noodwetgeving en buiten het parlement om een asielcrisis uit te roepen.
De discussie hierover zal een groot deel van de week van Prinsjesdag beheersen. Er zal worden bediscussieerd of er een asielcrisis is. Of immigratie een probleem is of een zegen. Er zal worden gezegd dat de asielinstroom deze zomer juist meeviel – zowel Dilan Yeşilgöz (VVD) als Geert Wilders (PVV) probeerden daar onlangs nog de credits voor te krijgen.
Maar dat is allemaal totaal niet relevant. Want dit plan heeft niets te maken met immigratie.
Ander spelbord
Het gaat over iets anders. De beoogde noodwet is een poging om het democratische spel te veranderen. Er zijn boekenkasten vol geschreven over hoe populisten zoals Donald Trump en Wilders dat doen.
Toen minister Marjolein Faber (Asiel en Migratie, PVV) haar plan aankondigde, werd er van spelbord gewisseld. Eerst speelden we op het bord van de parlementaire democratie. Waarop al decennialang grotendeels dezelfde normen en regels gelden over hoe we tot beslissingen en resultaten komen.
Maar nu zijn we achteloos op het spelbord van de populist terechtgekomen. Waarop politiek niet draait om resultaat, maar om theater. Waarop normen constant worden geschonden en herschreven. Enkel in het voordeel van de populist.
Niet doordrijven
Welke norm hier dan wordt geschonden? Het kabinet kiest ervoor om op juridisch dubieuze grond tot noodwetgeving over te gaan en het parlement buitenspel te zetten. Dat is ongekend.
De Amerikaanse politicologen Daniel Ziblatt en Steven Levitsky noemen ‘institutionele verdraagzaamheid’ één van de twee belangrijkste normen in een democratie. Dat wil zeggen dat politici terughoudend moeten omgaan met de enorme mogelijkheden die de wet hun biedt om hun zin door te drijven. En wanneer ze die wel gebruiken, dan moeten ze dat doen in de geest van de wet.
Het kabinet kiest voor het paardenmiddel van een noodwet, dat niet is bedoeld voor waar het nu voor wordt gebruikt. Vrijwel niemand denkt dat er een goede juridische onderbouwing is om een asielcrisis uit te roepen. De gok van het kabinet is groot, maar de kans van slagen is klein.
Gaargekookt
Er is één partij die bij een escalatie als deze altijd wint: de PVV. Vindt de Asielcrisiswet doorgang, dan krijgt de partij de credits voor het aanpakken van immigratie. Zo niet, dan laat de PVV in elk geval daadkracht zien. En geeft ze het systeem de schuld: rechters, tegenstanders, de Europese Unie of, zoals deze week, Nicolien van Vroonhoven van NSC. Zo wordt het niet doorgaan van een radicale stap het bewijs dat er nog radicalere stappen nodig zijn.
Dit is geen beleid, maar theater. Bedoeld om de week van Prinsjesdag te domineren en zoveel mogelijk weken daarna. Andere partijen moeten uitkijken met hoe ze deze zet bestrijden. Het is een valstrik. Voor je het weet, word je een discussie over immigratie in gerommeld. En word je aangewreven dat je dus niet wilt dat er iets aan immigratie wordt gedaan. Terwijl het niet over immigratie gaat, maar over hoe we ons democratische politieke spel spelen.
Nog een verkeerde manier om hierop te reageren, is klagen over ‘precedentwerking’. Op het populistische spelbord worden geen precedenten geschapen. Er wordt geëscaleerd. Er wordt gaargekookt. Zijn we net gewend aan wat er zojuist gebeurde, dan bouwt een volgende escalatie daarop voort.
Ook dit plan werd eerder gepresenteerd, in mildere vorm: zonder het passeren van het parlement. Dat was reeds het precedent. De Asielcrisiswet is de escalatie. Op het populistische spelbord is elke zet een voorbode van een volgende escalatie. Als dit plan niet lukt, zal de PVV zich hier niet bij neerleggen maar verder aansturen op escalatie.
Gekke trucs
Juist als je voor inperken van de immigratie bent, is het belangrijk om goed te kijken naar wat voor wet er voorligt. Wat gaat de Asielcrisiswet opleveren? Een theatervoorstelling en een heel kleine kans op immigratie-inperking. Wat is de prijs die we gaan betalen? Het passeren van het parlement, en weer verder de glijdende schaal af in de richting van het populistische spelbord. Dat is een hele slechte deal.
Een deal die de meer traditionele partijen, zoals NSC maar ook de VVD, niet moeten accepteren. Zij hebben een dubbele verantwoordelijkheid. Zij moeten met serieuze voorstellen komen om de immigratie in te perken. En voorkomen dat de populisten waarmee zij in het kabinet zitten met dit soort gekke trucs het democratische spel steeds verder veranderen.