De maatschappij moet weer open. Per direct. Maar in de juiste balans, schrijft winkelonderzoeker Hans van Tellingen. Zodat aan de ene kant de economie en het land weer kunnen functioneren, en aan de andere kant het coronavirus onder controle komt. Want het kan niet zo zijn dat het virus wint en Nederland aan de bedelstaf raakt. En dat daardoor de gezondheid van Nederlanders verslechtert en hun levensverwachting daalt.
Dat benadrukte ik aan het slot van een vorige blog en zo begin ik dit artikel. Sterker nog, in een ander recent blog heb ik deze aanbeveling óók opgenomen.
Anderhalve meter afstand houden, is ongrondwettelijk
Het is helder. Een anderhalvemetersamenleving is niet normaal. Onderling ruim afstand houden, druist in tegen de menselijke aard. Het druist in tegen alles waarin ik geloof, en waarin vele anderen geloven. Daarbij is een anderhalvemetersamenleving ongrondwettelijk, vindt ook de Raad van State, adviesorgaan van de regering en de hoogste rechtsprekende instantie. Ik citeer: ‘De noodverordeningen kunnen echter geen basis bieden voor een verbod op samenkomsten in de strikte privésfeer.’ Dat houdt in dat boetes – in combinatie met een strafblad – niet zullen standhouden in de rechtszaal.
Ingezonden opinieartikelen worden geselecteerd door de redactie, maar vertegenwoordigen niet noodzakelijkerwijs het standpunt van Elsevier Weekblad.
Hans van Tellingen is geograaf en regioloog en directeur/eigenaar van winkelcentrumonderzoeker Strabo bv. Hij is hoofdauteur van Waarom Stenen Winkels Winnen.
Want hoewel ik niet geloof in een kwaadaardig complot dat de overheid ons op orwelliaanse wijze in het gareel wil krijgen, is de angst in de maatschappij geslopen. Tot in de haarvaten van de bevolking zelfs. En dat leidt uiteindelijk, onbedoeld, wel tot orwelliaanse effecten. Zoals het verbod op samenscholing (buitenshuis, maar ook binnenshuis, wat een aantasting van de grondrechten inhoudt) en – in feite – het verbod op demonstraties. Omdat dan de onderlinge anderhalvemeterafstand niet kan worden gegarandeerd.
Eén miljoen ondernemers failliet?
Daarbij wordt de maatschappij dusdanig ontwricht dat misschien wel 1 miljoen ondernemers failliet gaan. En dat terwijl ondernemers aan het begin staan van de hele keten in de economie. Zij (en hun medewerkers) betalen – via een ingewikkeld stelsel van belastingen en sociale premies – het loon van ambtenaren, presentatoren van de Nederlandse Publieke Omroep, hoogleraren, medici, verpleegkundigen, leraren en politici. En vele anderen. De overheid kan niet functioneren zonder financiering door het bedrijfsleven, en dus de ondernemers. Dat geldt ook voor de gezondheidszorg. Zonder ondernemers bestaat er geen goede gezondheidszorg.
Totale ontwrichting
De gevolgen van de ontwrichting zijn al zichtbaar. Lege winkelstraten (al trekt dat sinds kort weer iets aan). Gesloten horecavoorzieningen (al mogen die per 1 juni deels weer openen met een nogal onhoudbare anderhalve meter afstand als basis). Geen evenementen en festivals. Een cultuursector die op zijn gat ligt. En van toerisme is al helemaal geen sprake. Laat staan van toeristische overlast. In de binnenstad van Amsterdam kun je een kanon afschieten.
De eerste faillissementen zijn inmiddels uitgesproken. Vele werknemers worden ontslagen en de economie krimpt dit tweede kwartaal met nooit eerder vertoonde cijfers. Uiteraard is het laatste percentage nog niet bekend. Maar het vergt geen raketwetenschap om dat te kunnen voorspellen.
Was het allemaal nodig?
Dat is maar de vraag. De Israëlische wetenschapper Isaac Ben-Israel betoogt dat het nut van een lockdown twijfelachtig is. Overal toont het virus namelijk hetzelfde patroon na de eerste besmetting: eerst een langzame verspreiding, dan een exponentiële versnelling en daarna een afvlakking. Met af en toe een lichte opflakkering. Ook betwijfelt hij of een lockdown wel zin heeft (gehad). Ook zonder (volledige) afsluiting zou het virus zich op dezelfde wijze hebben ontwikkeld. Een tweede golf besmettingen is zeer onwaarschijnlijk. Maar als deze toch komt, moeten we het virus isoleren waar een lokale uitbraak is. En moeten we niet het hele land opnieuw op slot gooien.
Lees ook deze column van Geerten Waling over Maurice de Hond: Niet iedereen is viroloog. En dat hoeft ook niet
Maar goed, die lockdown heeft dus wél plaatsgevonden en daar moeten we nu echt vanaf. En dat gaat veel te langzaam, terwijl veel voorzieningen al volledig ‘open’ kunnen. Zo heeft opiniepeiler Maurice de Hond inmiddels veel blogs geschreven waarin hij internationaal gedegen onderzoek aanhaalt en becommentarieert. Conclusie: eigenlijk moet je alleen uitkijken in slecht geventileerde binnenruimten in combinatie met een lage luchtvochtigheid. Dat verklaart de ‘super spreads’, de massale besmetting tijdens kerkdiensten, in slachthuizen en verpleegtehuizen. Zijn boodschap luidt: ga juist de deur uit. Want buiten kun je het virus eigenlijk niet oplopen. #GaDeDeurUit is dan ook de hashtag die we trending zouden moeten maken op Twitter.
Duitse topviroloog wil af van de anderhalvemeterafstand
Maar goed, dat is Maurice de Hond. Een (sociaal) geograaf. Net als ondergetekende, overigens. Een geograaf is per definitie geïnteresseerd in verspreidingseffecten. Dus ook in de verspreiding van een virus. De Hond is geen viroloog. Klopt. Maar dat betekent niet dat zijn analyses geen hout snijden. Integendeel. Dat doen ze wel. Zijn bevindingen worden immers gedeeld door Christian Drosten, topviroloog en topadviseur van de Duitse bondskanselier Angela Merkel. Zijn boodschap: ‘Om virusverspreiding te voorkomen, moeten ruimten voldoende worden geventileerd. Om het simpel te zeggen: als een virus in de kamerlucht rondwaart, moet deze lucht worden verwijderd. Dat betekent dat je het raam opent, een grote ventilator neerzet die de lucht naar buiten kan verplaatsen en dat je de deur openzet.’ Echt mensen, zo simpel is het soms.
Ik acht het dan ook zeer waarschijnlijk dat Duitsland die anderhalvemetermaatregel gaat afschaffen. Over een paar weken al. En dan volgen wij ook in Nederland. Het RIVM – en in het kielzog het kabinet – lopen steeds achter de nieuwste feiten aan. De coronamaatregelen zijn geen complot, maar ze zijn wel schadelijk voor de samenleving. Want ze hebben tot meer doden in bijvoorbeeld verpleeghuizen geleid. En tot onnodige, gigantische economische schade. Dat er een beroep wordt gedaan op het moreel appèl (gezondheid boven alles, daarna de economie) werkt niet meer. En de gevolgen voor de volksgezondheid door het vastlopen van de economie zijn ook niet te overzien.
Daarom voorspel ik u het volgende
De lockdown wordt de komende weken en maanden grotendeels opgeheven. Binnen een jaar wordt weer geklaagd over te volle treinen. Binnen twee jaar wordt weer geklaagd over te veel toeristen in Amsterdam. Stenen winkels en horeca gaan weer bloeien. Meer dan de afgelopen jaren. En de anderhalvemetersamenleving (in elk geval buiten) wordt afgeschaft. Binnen nu en een paar maanden zelfs.
Lees ook dit commentaar van René van Rijckevorsel
Degenen die de lockdown willen voortzetten en de anderhalvemetersamenleving als normaal zien, en daarbij het argument gebruiken dat ‘risicogroepen’ geen risico mogen lopen, moeten beseffen dat risicogroepen alleen kunnen worden beschermd als we terugkeren naar ‘normaal’ en weer geld gaan verdienen. Bovendien zijn de risicogroepen, vooral in de verpleegtehuizen, juist niet goed beschermd geweest. En is de boodschap aan de risicogroepen juist dat ze zo veel mogelijk naar buiten moeten. Want daar is het dus wél veilig.
Stop met boetes en strafbladen
En waarde handhavers: stop met boetes uitdelen aan mensen die op het strand naast elkaar zitten. Of samen op een zeilboot vertoeven. Of op een kleedje in het park. Stop al helemaal met dat strafblad bij een geconstateerde ‘overtreding’. Want dan begeef je je wel op onwenselijke ‘1984-paden’. Een voorzitter van het Veiligheidsberaad als de heer Hubert Bruls zal ook minder hoog van de toren kunnen blazen. Mijn devies: mensen moeten juist worden gestimuleerd om zo min mogelijk binnen te zitten. Ze dienen zich juist zo veel mogelijk naar buiten te begeven.
Komen mijn voorspellingen uit?
Nou ja, nooit helemaal natuurlijk. Dat is ook de ‘makke’ van voorspellen. Het wordt altijd anders. Maar ik verwacht wel dat mijn voorspellingen grotendeels uitkomen. Kijk dan even niet naar de precies door mij geformuleerde tijdsaanduidingen. Het kan later zijn, maar het kan ook zeker eerder zijn. We zullen zien. Maar dat die anderhalvemetersamenleving snel zal verdwijnen, is helder.
Abonnee worden?Dagelijks op de hoogte blijven van de laatste actualiteiten, achtergronden en commentaren van onze redactie? Bekijk ons aanbod en krijg onbeperkt toegang tot alle digitale artikelen en edities van Elsevier Weekblad.
Bekijk de mogelijkheden voor een (digitaal) abonnement hier
En de gevolgen? Laten we hopen dat de enorme economische schade snel wordt gevolgd door een snel herstel. Laten we hopen dat die ‘V-dip’ (enorme teruggang, maar snel herstel) toch nog uitkomt. Of dat de ‘U-dip’ (enorme teruggang, maar een herstel dat veel langer duurt), maar een klein U’tje betreft.
Het coronavirus vlakt af. Een tweede golf besmettingen is onwaarschijnlijk. Nee, ook in Zuid-Korea is daar geen sprake van als in een nachtclub een paar mensen besmet raken.
En als er ergens een kleine opflakkering plaatsvindt? Isoleren die plek. Maar doe niet aan een complete lockdown. We hebben daarvan geleerd dat dit beleid rampzaliger uitpakt dan de verspreiding van het virus zelf.
Stop de mens niet in een dwangbuis
En verder? De mens laat zich niet in een dwangbuis manoeuvreren. De mens wil werken. Mensen ontmoeten. Nuttige dingen verrichten. De mens wil dan ook het openbaar vervoer weer in. De mens wil consumeren. In de echte fysieke ruimte. De mens gaat dus weer de winkelstraat in. En gaat het restaurant en het café weer opzoeken. De mens is een sociaal dier. Hij wil de wereld verkennen. Dus ja: ook Amsterdam zal weer volstromen met toeristen over niet al te lange tijd. Of je dat nu leuk vindt of niet. Het gaat wél gebeuren.