Corona heeft grote impact op hoe we ons verplaatsen. Nu de anderhalve meter samenleving op gang komt is van belang om te voorkomen dat we weer naar het oude normaal gaan. Nu zowel fysiek als fiscaal ruim baan geven aan de fiets geeft garanties voor leefbare steden, schrijft Arnoud van Waes in een ingezonden opinie.
De coronapandemie geeft een inkijkje in een wereld met duurzamere mobiliteit. Massaal thuiswerken loste het fileprobleem op en vanuit Kathmandu is na decennia de Mount Everest weer te zien door schonere lucht. Volgens onderzoek in Nature nam de dagelijkse mondiale uitstoot in april af met 17 procent ten opzichte van vorig jaar. Het grootste deel hiervan kwam door inperking van onze mobiliteit. Als we er dus in slagen om de manier waarop we ons verplaatsen veranderen heeft dat een enorme potentie.
Deze bijdrage is ingezonden door ir. Arnoud van Waes, innovatieonderzoeker bij het Copernicus Instituut voor Duurzame Ontwikkeling aan de Universiteit Utrecht.
Ingezonden opinieartikelen worden geselecteerd door de redactie, maar vertegenwoordigen niet noodzakelijkerwijs het standpunt van Elsevier Weekblad.
De geschiedenis laat zien dat doorbreken van bestaande patronen kansrijker is in tijden van crisis. Crises werken ontwrichtend waardoor innovatie kan floreren. Zo werd maandverband op de markt gebracht nadat verpleegsters tijdens de Eerste Wereldoorlog merkten dat het nieuwe celluloseverband om bloed te stelpen goedkoper en effectiever was dan katoen. En tijdens de SARS-uitbraak in China in 2003 heeft online winkelen een vlucht genomen, wat ons winkelgedrag blijvend heeft veranderd.
We vallen gemakkelijk in oude patronen
De geschiedenis laat echter ook zien dat we makkelijk in oude patronen vervallen. Grote kans dat, net als na de oliecrisis van de jaren ’70 of de financiële crisis in 2008, de ongekende daling van de CO2 uitstoot weer opveert naar het oude niveau. China laat nu al een rebound effect zien. Nu de industrie weer is opgestart en auto’s weer rondrijden is de luchtkwaliteit zelfs slechter dan een jaar geleden, aldus het Centre for Research on Energy and Clean Air. Uitstoot en files nemen toe omdat mensen vanwege besmettingsrisico’s liever de auto pakken dan de metro.
Positieve effecten op korte termijn zijn dus nog geen garanties voor een duurzamere toekomst. Om niet weer in oude patronen te vervallen zijn structurele maatregelen nodig. Verduurzaming van onze mobiliteit vraagt niet alleen schone voertuigen, maar ook veranderingen in gedrag, normen, regels en infrastructuur.
Afstand houden is voorlopig de norm
De fiets kan hierin een cruciale rol spelen. Afstand houden is voorlopig de norm en door deze regel passen minder reizigers in de bus, tram of metro. Openbaar Vervoer Nederland heeft becijfert dat met de afstandsregel het openbaar vervoer nog maar een kwart van de normale capaciteit kan vervoeren. Volgens de ANWB wil ruim een derde van de Nederlanders straks vaker met eigen vervoer reizen. Maar het is dus niet wenselijk dat iedereen straks de auto pakt. Dat maakt de fiets het ideale alternatief, dat bovendien schoon, gezond en een stuk betaalbaarder is. Daarnaast zijn meer fietsers in deze tijd ook gunstig voor lokale ondernemers want onderzoek laat zien dat de meeste klandizie per fiets of te voet komt, en niet met de auto.
Redacteur Bram Hahn had kortstondig een e-bike op proef: Heerlijk zoeven en een beetje accuschaamte
Opvallend dat uitgerekend in ons fietsland nu weinig gebeurt. Dit besef dringt internationaal wel door. Sinds de crisis wordt de fiets omarmd op grote schaal. De vraag naar elektrische fietsen in Italië steeg enorm door een aanschafsubsidie. Ook in de Verenigde Staten zijn fietsen niet aan te slepen. Geen wc-papier maar fiets-schaarste. Om al die fietsers de ruimte te geven zijn honderden kilometers fietspaden aangelegd. Steden grijpen hun kans om van autoparadijzen fietssteden te maken. Londen, Parijs, Berlijn en Brussel hebben straten open gesteld voor fietsers, ten koste van de auto. Ondanks dat sommige van deze maatregelen tijdelijk zullen zijn hebben ze een belangrijke functie voor de toekomst. Door nu leefbare, schone en stille fietssteden te ervaren zullen velen straks niet meer terug willen naar het oude normaal van met auto’s gevulde straten en files.
Belangrijke les voor Nederlandse steden
Hierin schuilt een belangrijke les voor Nederlandse steden, want ook hier gaat het drukker worden: geef de fiets ruim baan en de fietsers komen vanzelf. Een wetmatigheid die ironisch genoeg decennialang voor meer auto’s heeft gezorgd.
Voor leefbare steden zijn overheden daarom nu aan zet. Die kunnen fiscaal en fysiek meer ruimte geven aan de fiets. Fiscaal door woon-werk verkeer per fiets meer te stimuleren en fysiek door de aanleg van betere fietsinfrastructuur. Want het blijkt niet zo moeilijk: door nu de loper uit te leggen voor fietsen worden leefbare steden vanzelf het nieuwe normaal.