Om extreem geweld te stoppen, moeten taboes worden doorbroken

Het land werd deze week meermaals opgeschrikt door extreem en dodelijk geweld: zaterdag werd Bas van Wijk (24) vermoord in Amsterdam, maandag werd een 19-jarige man doodgestoken in Scheveningen en woensdag werd een 15-jarig meisje doodgestoken in Rotterdam. Eva Vlaardingerbroek denkt dat Nederland op een fundamenteel omslagpunt is beland, waarbij een aanpak nodig is zonder angst voor politieke, religieuze of maatschappelijke taboes. Factoren als opvoeding en (straat)cultuur mogen niet uit de weg worden gegaan.

Het nieuws dat een 24-jarige jongeman genaamd Bas van Wijk afgelopen zaterdag was doodgeschoten op een stadsstrand aan de Amsterdamse Nieuwe Meer, maakte diepe indruk op duizenden Nederlanders. Niet omdat zij Bas allemaal persoonlijk kenden, maar omdat zij Bas hadden kunnen kennen: hij had onze vriend, broer of zoon kunnen zijn. Beter gezegd: wijzelf hadden Bas kunnen zijn. Wat Bas overkomen is, had ons namelijk ook kunnen overkomen, tenminste als wij net als Bas dapper genoeg waren geweest om het juiste te doen. Hij werd doodgeschoten op een stadsstrand in Amsterdam nadat hij een man had aangesproken die het horloge van een vriend van hem zou hebben willen stelen. Bas greep in en moest dit vervolgens bekopen met – naar verluidt – 5 kogels in zijn lijf.

De moord op Bas van Wijk lijkt een fundamenteel omslagpunt

Het gebeurt niet snel dat heel Nederland in beweging komt, maar het nieuws van de moord op deze jongeman en de omstandigheden waarin hij is vermoord, gaven talloze mensen – mij ook –  het gevoel dat Nederland op een fundamenteel omslagpunt is aanbeland. ‘In het Nederland van​ nu kan een dag op het strand veranderen in een dag waarop je op klaarlichte dag met 5 kogels wordt geliquideerd als je iemand aanspreekt op het jatten van een horloge. En over een week is Bas van Wijk weer vergeten. Dat is de realiteit. ​ #gerechtigheidvoorbas’​ ’, zo schreef ik​ zondagmiddag op twitter.​

Op dat moment was er nog opvallend weinig media-aandacht geweest voor wat er gebeurd was. Ook had nog geen enkele regeringsvertegenwoordiger een woord gewijd aan het voorval. Op twitter was echter tegen het eind van de avond tot en met maandag de hashtag #gerechtigheidvoorbas nr. 1 trending topic op Twitter. Voor velen kwam het nieuws als een harde eye opener​​.

Velen zijn ongehinderd door moreel kompas bereid tot extreem geweld

In het Nederland van nu zijn er blijkbaar mensen die totaal ongehinderd door enig moreel kompas bereid zijn extreem geweld te gebruiken, wanneer en op welke plaats dan ook. Het ‘toneel’ van deze daders lijkt zich niet langer te beperken tot het criminele circuit, donkere afgelegen steegjes en verlaten terreinen. Het lijkt erop dat als iemand, wie dan ook, waar dan ook, de eer van dit soort ‘jongeren’ krenkt, een pistool of een mes zo getrokken en gebruikt kan worden. Dit maakt ons allemaal kwetsbaar en angstig. Durft u nog iets te zeggen, de volgende keer als u onrecht ziet gebeuren in de openbare ruimte? ‘Nee’ zou een zeer begrijpelijk antwoord zijn.

Begrijpelijk, omdat vrijwel iedereen ziet dat Nederland wordt geteisterd door een trend van extreem gewelddadige voorvallen. Zo kwam nog geen twee dagen na de moord op de 24-jarige Bas het bericht dat een 19-jarige jongen was doodgestoken op de pier van Scheveningen. Wederom op klaarlichte dag, in de aanwezigheid van tal van omstanders, onder wie vele jonge kinderen. Één dag later – deze woensdag – berichtten de media over een 15-jarig meisje dat was doodgestoken door een ander meisje van 16 jaar oud.

Nog niet zo lang geleden werd in Oss de 18-jarige Rik de Rakt door een Sudanese asielzoeker zonder enige aanleiding doodgestoken en de berichten over jongeren die vuurwapens en messen bij zich dragen, vliegen ons om de oren. De politie lijkt machteloos: nadat vannacht een groep van ongeveer 150 ‘jongeren’ de Schilderswijk terroriseerde – ze gooiden vuurwerk, eieren en stenen naar de politie, zetten auto’s in de fik en draaiden brandkranen open – zijn er slechts vier arrestaties gedaan.

Doorbreek taboes opsporings- en handhavingsbeleid, ook in Amsterdam

Deze trend zal gekeerd moeten worden als ons land ons lief is. Het opsporings- en handhavingsbeleid zal aangescherpt moeten worden en daarbij zullen taboes – ook in Amsterdam – doorbroken moeten worden. Het voorkomen van dit soort extreem gewelddadige praktijken moet prevaleren boven het coûte que coûte willen vermijden van etnische profilering. Het omgekeerde lijkt nu het geval. Zo stelde een vriend van Bas die ooggetuige was van het misdrijf in een interview met NRC, dat het hem stoort dat de politie ‘onzorgvuldig’ was met het signalement van de dader. ‘Die jongens hadden een lichtgetinte huid, maar de politie schreef ‘lichte huidskleur’, zo vertelde Justin aan NRC. Het is toch op z’n minst opvallend, dat een foutief signalement naar buiten wordt gebracht, terwijl het juiste signalement allesbepalend is om de dader – die tot woensdag nog vrij rondliep – op te sporen. Je zou dan ook verwachten dat dit linea recta zou worden aangepast, maar de tweet met het verkeerde signalement (‘blank’) staat nog steeds online.

Gedichten op Instagram plaatsen en je afschuw uitspreken over wat er is voorgevallen — zoals Halsema deed — is niet genoeg. Net zoals een bord ophangen met artikel 1 van de Grondwet in een AZC natuurlijk niet meer is dan een uiting van volstrekte machteloosheid. Want wie gelooft nu echt dat de aanval op de lesbische asielzoekster in het AZC te Gilze niet had plaatsgevonden als de daders eerst kennis hadden kunnen nemen van ons beroemde artikel 1.

Misschien is een taskforce nodig tegen groeiende geweldsproblematiek

Misschien zou het instellen van een task force in dit geval geen slecht idee zijn. Een task force met mensen die weten wat er speelt en deze groeiende geweldsproblematiek met open vizier willen aanpakken, zonder angst voor politieke, religieuze of maatschappelijke taboes. Factoren als opvoeding en (straat)cultuur zullen niet uit de weg gegaan mogen worden. Op deze manier hoeven wij misschien niet meer genoegen te nemen met het gratuite gejeremieer in de trant van ‘in Nederland blijf je van anderen af’, want die tijd is duidelijk voorbij.

Om misverstanden te voorkomen: Eva Vlaardingerbroek was initiatiefnemer van de hashtag #GerechtigheidVoorBas, maar is niet betrokken bij de organisatie van de demonstratie op de Dam van zondag 15 augustus.