Politici die PVV en Forum voor Democratie op voorhand uitsluiten van de formatiebesprekingen doen het tegenovergestelde van ‘verbinding’ zoeken. Zij drijven tegenstellingen in de samenleving op de spits en weigeren de kiezer aan zet te laten. Zouden zij wél het gesprek aangaan, dan dragen zij bij aan een waarlijk inclusieve samenleving, schrijft theoloog en predikant Joël Boertjens in een artikel voor EW Podium.
De verkiezingskoorts die nu heerst doet me terugdenken aan 11 november 2018, de begindatum van een serie gesprekken tussen een christen en iemand die zich niet als zodanig afficheert. Deze avonden organiseerde ik met EO-coryfee Andries Knevel en een kerk in Amsterdam. Als primeur nodigde ik Forum voor Democratie-voorman Thierry Baudet uit om de dialoog aan te gaan met Joël Voordewind, Tweede Kamerlid voor de ChristenUnie.
Actie christelijke ‘verbinders’ tegen Baudet bleek startsein polarisatie
Amsterdammer Joël Boertjens (36) studeerde Evangelical and Reformation Theology aan de Vrije Universiteit Amsterdam. Naast theoloog is hij voorganger, spreker en auteur van het boek Allen voor Eén.
Dit is een artikel voor EW Podium. Daarop publiceert de redactie van EW elke week diverse artikelen van jonge schrijvers, die vanuit hun eigen onderzoek, expertise of werkervaring bijdragen aan het publieke debat.
Voorafgaand aan deze bijeenkomst propageerden enkele theologen dat Baudet geen kerkelijk podium verdient en riepen zij Knevel, Voordewind en mijzelf op afstand te nemen van racisme en uitsluiting. Al snel na hun oproep kwamen mij foto’s toe van Adolf Hitler in het gezelschap van geestelijken. Zelfs mijn oom, woonachtig in Brabant, ontving een anonieme brief waarin de auteur refereerde aan zijn ‘fascistische neefje’. Er circuleerde een oproep aan de antifascistische beweging Antifa om mij met een bezoekje te vereren. De actie van de christelijke ‘verbinders’ bleek het startsein voor een ongekende polarisatie.
Bovenstaande ervaring is exemplarisch voor de aanloop naar de verkiezingen van maart 2021. Politici zijn er als de kippen bij om lijsttrekkers Geert Wilders (PVV) en Thierry Baudet (FVD) op voorhand uit te sluiten. Vanwege hun ‘ondemocratische en onfrisse denkwijzen’ is zelfs een verkennend gesprek over regeringsdeelname al taboe verklaard. De ‘verbinders’ hebben bij deze provocerende lieden niets te zoeken. Klaarblijkelijk is connecteren voor hen alleen mogelijk wanneer ‘de andere partij’ blijk geeft van eenzelfde intentie.
Om de vraag te beantwoorden of deze vroege uitsluiting dienstbaar is aan het democratische proces kun je diverse denkpaden bewandelen. Is het niet gewoonweg transparant en authentiek om juist vóór de verkiezingen aan te geven met wie je niet zult gaan regeren? Of ervaart het electoraat van de betreffende leiders daarmee juist dat ook zij worden gelabeld als racisten, tokkies of ‘wappies’?
Uitsluiten kiezers zal cynisme en woede in samenleving doen oplaaien
Als kerkelijk voorganger loop ik op met mensen die de verwonding van uitsluiting in verleden en heden ervaren. De een kruipt vanuit pijn in haar of zijn schulp, de ander persisteert in destructieve woede. Niet gezien worden, niet mee mogen doen creëert een voedingsbodem voor bitterheid, met als gevolg apathie of juist agressie. Eenzelfde dynamiek ontwaren we momenteel in de samenleving. Ageren tegen uitsluiting door kiezers ‘van het verkeerde kamp’ op voorhand de deur te wijzen, zal het cynisme en de woede in de samenleving alleen maar doen oplaaien. De ‘verbinders’ die hartstochtelijk vechten tegen het onderwaarderen van groepen in de samenleving dreigen nu zélf een aanzienlijke groep als tweederangsburgers te kwalificeren.
Lees ook dit commentaar van Eric Vrijsen: Het pijnlijke uitsluiten van Wilders door VVD en CDA
Politici zouden zo wijs moeten zijn eerst de kiezer zelf aan zet te laten, vanuit de grondhouding dat de eerstgenoemden er zijn om de laatstgenoemden te dienen. Gun het de stemmers om écht vrijuit te kiezen. Laat alle burgers zich uitspreken wanneer voor henzelf de morele ondergrens is bereikt: bij tartende appjes, vermeende verstrengeling met dubieuze organisaties of broederschappen, boekverboden of betrokkenheid bij het ongekende onrecht van de toeslagenaffaire.
Essentieel is dat ná de verkiezingsuitslag leiders van welke politieke kleur dan ook, de moed en offerbereidheid tonen om het gesprek aan te gaan met hun opponenten. De politieke vijand verandert hiermee niet plots in een ideologische vriend. Eerder gedane grensoverschrijdende uitspraken kunnen én mogen niet zomaar worden vergeten. Toch zal blijken dat het aangaan van een échte dialoog onze natie meer verbindt dan het uiten van stoere statements die alleen maar applaus opwekken bij de eigen achterban.
Verdwijnen hierdoor de politieke tegenstellingen als sneeuw voor de zon? Hoewel ik als theoloog de laatste ben die wonderen uitsluit, reken ik niet direct op onmogelijk ogende coalities. Wél verwacht ik dat de kiezer zich meer kiezer zal kunnen voelen en dat de poging om – een open en grondig – gesprek aan te gaan, zal worden gewaardeerd én gehonoreerd, zeker ook op langere termijn. Wie weet verandert dan de veelgehoorde jammerklacht ‘wat maken zij er een potje van’ in ‘wat maken wij er een potje van’. Samen, met elkaar. Omdat primair niet de politicus bepaalt wie er wordt omarmd of geweerd, maar omdat dit voorrecht is voorbehouden aan de kiezer.
De avond met Baudet en Voordewind had een onbetaalbare opbrengst
Terug naar 11 november 2018, de avond waarop een zelfbenoemd admiraal van de renaissancevloot en een idealistisch ruimhartig Kamerlid elkaar ontmoetten. Vermeende racistische uitingen werden kritisch bevraagd, prikkelende opmerkingen weerklonken en het inhoudelijk verschil was klip-en-klaar. Op het gebied van zingeving en geloof was er meer ruimte voor constructief gesprek en zelfs enige herkenning. Aan het einde van de bijeenkomst bewoog ik mij – geholpen door mijn krukken, vanwege een operatie aan mijn enkel – naar het podium en sloot de avond af met een gebed. Voor Thierry én voor Joël. Voor trouwe kerkgangers én voor de talloze bezoekers die zelden een kerk van binnen hadden gezien. Ondanks de onstuimige aanloop was de opbrengst van de avond onbetaalbaar: een uitermate gemêleerd gezelschap voerde een écht gesprek met elkaar, zowel plenair als in onderlinge ontmoetingen van bezoekers naderhand.
Lees ook dit stuk voor EW Podium: Baudet doet alsof zijn achterban vier keer mag stemmen
Juist in deze crisistijd snakken we naar politieke leiders die het aandurven een ‘kruk’ te zijn voor de volle breedte aan kiezers. Een kruk die ondersteunt en de wankele loper helpt op complexe, onzekere paden. Het leidt wellicht tot weerstand bij de eigen achterban, maar door ‘kruk’ te zijn bereiken politici iets veel groters: een samenleving die écht inclusief is.
Wil jij een reactie geven op dit artikel? Discussieer mee! Stuur een reactie van minimaal 200 woorden naar [email protected]. Inhoudelijke reacties die voldoen aan de algemene fatsoensnormen worden geplaatst onder dit bericht. Zie voorwaarden.