Het Turkse secularisme staat op het spel. De erfenis van Mustafa Kemal Atatürk wordt ernstig bedreigd door de regerende islamitische AK-partij.
Ismail Kahraman, parlementsvoorzitter van Turkije en lid van de AK-partij, beweerde onlangs dat Turkije een islamitisch land is en daarom een religieuze grondwet moet invoeren. Ook is hij van mening dat in de nieuwe grondwet geen bepaling omtrent het secularisme mag worden opgenomen.
Dit is vooralsnog geen officieel voorstel van de AK-partij. Maar de intentie is eindelijk openbaar gemaakt. Om een referendum voor een nieuwe grondwet te kunnen aankondigen hebben ze 330 stemmen nodig. Ze komen dertien zetels te kort. Maar wellicht kunnen ze worden geholpen door andere partijen, opportunistisch gedrag is ook de Turkse politici niet vreemd.
Sharia
Als het secularisme uit de Turkse grondwet wordt gehaald, dan wordt de weg vrijgemaakt voor de oprichting van een islamitische republiek waar men op den duur de shariawetten kan invoeren. Daarmee wordt de Turkse republiek doodverklaard. Dat is niet zonder consequentie voor Turkije en Europa. Zodra de republiek wordt opgeheven in een islamitische staat, zal in Turkije een burgeroorlog uitbreken. Volgens een peiling uit 2013 was slechts 12 procent van de bevolking voor de invoering van de sharia.
Er is al een commissie bezig met de herziening van de Turkse Grondwet. President Recep Tayyip Erdogan wil de bevoegdheden van de president uitbreiden: een machtige president en een symbolische premier. Nu al zijn de rollen omgedraaid: de premier is niet langer de hoogste autoriteit in Turkije. Erdogan wil nu deze feitelijke toestand legaliseren.
Lees ook: Grijpt Erdogan de absolute macht met grondwetswijziging?
Burgeroorlog
Een Turkse burgeroorlog is niet een ondenkbaar scenario. Er is al een burgeroorlog gaande tussen de Koerden en de Turkse overheid. Daarbij vallen tientallen doden aan beide kanten. Ook in en buiten Syrië dacht niemand tien jaar geleden dat daar ooit een gruwelijke burgeroorlog zou uitbeken. Maar een burgeroorlog is niet een vreemd fenomeen in landen waar men aan de grondslagen van de rechtsorde tornt.
Daarnaast veroorzaakt de tirannie conflicten die louter met geweld kunnen worden beslecht. Egypte wist een burgeroorlog te voorkomen doordat de militairen met de steun van links en rechts een staatsgreep konden plegen. Daar is wel een oorlog gaande tussen de overheid en de jihadisten. Maar dit is nog geen burgeroorlog, omdat de staat in het hele land in mindere of meerdere mate het geweldsmonopolie kan handhaven.
Een mogelijke Turkse burgeroorlog omtrent het secularisme, zal eerder op de Algerijnse burgeroorlog in de jaren negentig van de vorige eeuw gaan lijken. Maar doordat de Koerden hun onafhankelijk zouden willen uitvechten, wordt een Turkse burgeroorlog aanzienlijk complexer en gewelddadiger. Het kan een soort Syrië worden.
Er zijn ook nog miljoenen Alevieten die voor hun zelfbehoud al dan niet vanuit een zelfstandige positie aan deze denkbeeldige burgeroorlog zouden deelnemen. Ook een Turkse burgeroorlog zal de religieuze fanatici uit de voormalige Sovjetrepublieken en ook Europa aantrekken. Het krijgt een magnetische werking voor de jihadisten met als inzet het herstel van het Ottomaanse rijk.
Europese nachtmerrie
De Turkse nachtmerrie zal ook de Europese nachtmerrie worden. De groeiende aanhang van president Erdogan in de Europese steden zal bij een mogelijke burgeroorlog niet afzijdig blijven. Ruim 62 procent van de Nederlandse Turken heeft bij de laatste verkiezingen op de partij van Erdogan gestemd. Dat is angstaanjagend veel.
Een Turkse nachtmerrie brengt niet zo zeer miljoenen vluchtelingen naar Europa, het brengt vooral geweld naar de Europese steden. Dit enge scenario hoor ik ook al een aantal jaren van sommige seculiere Turken. Zij zijn erg bezorgd over de politieke en juridische ontwikkelingen in Turkije.
Volgens de seculiere bezorgde Turken wil Erdogan de tegengestelde Atatürk voor Turkije worden: de man die de republiek opheft en de islamitische staat laat herleven. Als ik naar de recente ontwikkelingen in Turkije kijk, zie ik ook een negatief proces dat zeer gewelddadig kan aflopen. Terwijl de EU de ene groep moslims, Syrische migranten, buiten het continent wil houden, grijpen de regerende islamisten in Turkije naar de absolute macht. Dat laatste is de grootste dreiging voor vrede en veiligheid in Europa sinds de Tweede Wereldoorlog, omdat deze dreiging niet valt te rationaliseren. Zie de toestand in Syrië.
Erdogan: journalisten, activisten behandelen als terroristen
Actieve rol
De EU moet dus niet langer neutraal en passief de Turkse achteruitgang aanschouwen. De EU heeft voldoende financiële macht in Turkije om de regerende partij onder druk te zetten. En vluchtelingen? De NAVO kan de grenzen met Turkije militariseren en zelf gaan bewaken. Bovendien moet Europa de seculiere Turkse krachten gaan steunen. En als dit leidt tot een staatsgreep, is dat meer dan welkom.
De Turkse islamitische nachtmerrie is ook een Europese nachtmerrie.
Stop Erdogan, stop AK in Turkije.