Een wereld zonder orde is een gevaarlijke wereld. Dat is evident. Wanorde kan resulteren in chaos en oorlogen. Juist daarom is de nieuwe Amerikaanse wet die de immuniteit van staten inperkt, uiterst gevaarlijk, schrijft Afshin Ellian.
De huidige orde in de wereld is geworteld in de internationale betrekkingen, die weer op een aantal principes is gebaseerd. Het begon met de vrede van Westfalen in 1648. Daarmee kwam een einde aan Tachtigjarige Oorlog in Europa waarbij bijna een kwart van de burgerbevolking werd vermoord. Tijdens dit godsdienstconflict werd de burgerbevolking als een legitiem doel beschouwd.
Immuniteit van soevereine staten draagt bij aan stabiliteit
Na het einde van de godsdienstoorlogen vestigde men in Europa het soevereiniteitsprincipe. De onafhankelijke naties zijn heer en meester over hun eigen lot en alleen zij zijn de subjecten van het internationaal recht en de internationale betrekkingen. Oorlogen zouden zich voortaan moeten beperken tot de staten en niet tot de burgerbevolking.
Lees ook: hoe reageert Saudi-Arabië op 9/11-wet in Amerika? Over de gevolgen >
Tevens zijn alleen de staten bij machte om met elkaar te onderhandelen bij het maken van afspraken over oorlog, vrede en andere zaken. Dit model van soevereine staten heeft talloze oorlogen en vooral de vernietigende wereldoorlogen in de twintigste eeuw niet kunnen voorkomen. Toch kan uit deze feiten niet worden afgeleid dat de chaos boven de orde zou prevaleren. Uit de chaos komt niets goeds voort.
Barsten in internationale betrekkingen
Een van de principes van de internationale orde is de immuniteit voor de soevereine staten. Natuurlijk mogen de staten vrijwillig afstand nemen van deze immuniteit in geval van oorlogsmisdaden en misdaden tegen de menselijkheid. Maar dat is een vrijwillige stap die binnen de internationale orde past. Maar wanneer de staten elkaars soevereiniteit op basis van de nationale wetten en politieke overwegingen willen schenden, ontstaan barsten in de internationale betrekkingen.
Om misverstanden te voorkomen: het gaat mij niet om ad hoc besluiten van staten in een concreet geval zoals de oorlogvoering. Hier gaat het mij om de situatie waarin een staat een wet aanneemt om de soevereiniteit en immuniteit van andere staten eenzijdig teniet te doen. Dat is niet alleen onwenselijk maar ook gevaarlijk. En dit dreigt nu te gebeuren in Amerika.
Gevaarlijke Amerikaanse wet
De politieke strijd in Amerika kan onbedoeld bijdragen aan de chaos in de wereld. Het Amerikaanse congres heeft de wet ‘Justice Against Sponsors of Terrorism’ aangenomen. Deze wet is een wijziging op een bestaande wet, namelijk de ‘Foreign Sovereign immunities Act’. De nieuwe wet heeft tot doel om de staten die steun geven aan terroristische daden te kunnen bestrijden.
Dat is natuurlijk geen probleem. Maar de wet biedt de Amerikaanse burgers de mogelijkheid om soevereine staten civielrechtelijk bij een Amerikaanse rechter te dagvaarden. Daarna zou de Amerikaanse civiele rechter de vraag moeten beantwoorden of het gedagvaarde land aansprakelijk is voor een terroristische aanslag. Ik vermoed dat velen deze gedachte sympathiek vinden. Maar dat is slechts schijn.
Willekeur van burgers, activisten en rechters
Er zijn minstens twee grote problemen met deze Amerikaanse wet. Ten eerste raken de burgers via activisten betrokken bij een internationaal conflict. Dus niet langer de staten maar ook de burgers worden subjecten van internationale betrekkingen. En dat is gewoon dom en onverstandig. Dit zou de eerste stap naar een mondiale chaos kunnen zijn.
Bovendien, en dat is het tweede grote probleem met deze wet, schaft het Amerikaanse parlement eenzijdig de immuniteit van de soevereine staten op door ze te onderwerpen aan de willekeur van de Amerikaanse burgers, activisten en rechters. Wanneer deze wet definitief van kracht wordt, zouden op den duur ook andere landen vergelijkbare wetten kunnen aannemen. Dan zijn de Amerikaanse tegoeden nergens meer veilig. Waarom zou het tot deze chaos kunnen leiden? Twee simpele voorbeelden:
- De Duitse regering kan worden aansprakelijk gesteld voor 9/11. De Duitse regering kan immers worden verweten dat zij zich onvoldoende heeft ingespannen om de terreurcel in Hamburg onschadelijk te maken. In een ander geval kan Nederland aansprakelijk worden gesteld voor de terrorist met een bom in zijn onderbroek, die vanuit Schiphol naar Amerika reisde. Zodra je in Amerika het woord terrorisme gebruikt, heeft men de hele rechterlijke macht aan zijn zijde.
- De Engelse of Zwitserse regering kunnen aansprakelijk worden gesteld voor de bankrekening van een islamitische stichting waarvan een van de leden een aanslag beraamt of uitvoert in Amerika. De regeringen zijn immers gebonden om de financiële activiteiten van terroristen te bestrijden.
Dit zijn geen absurde voorbeelden. De Amerikaanse civiele rechters hebben in de voorbije decennia astronomische schadevergoedingen toegekend aan gevallen die wij absurd zouden vinden. President Barack Obama heeft zijn veto uitgesproken over deze wet. Maar een meerderheid in het Congres heeft een veto uitgesproken over het veto van de president. Dit maken we niet vaak mee. Het verbaast me dat er tegenwoordig politici zijn, die onbedoeld de belangen van hun eigen land en natie in gevaar kunnen brengen.
Amerika moet weer de hoeder worden van de internationale orde.