Veel kiezers vertrouwen de premier niet meer, merkt Syp Wynia. Rutte betaalt de prijs voor zijn behendigheid.
Als een premier in Nederland het maar een beetje aardig doet, mag hij bij verkiezingen op een premierbonus rekenen. Het overkwam Joop den Uyl in 1977, Ruud Lubbers in 1986, Wim Kok in 1998 en Jan Peter Balkenende in 2006. Wat dan wel helpt, is dat de bevolking in de premier een vertrouwenwekkende figuur ziet.
Daar heeft premier Mark Rutte (VVD) een probleem. Rutte werd altijd wel sympathiek gevonden en ook wel iemand van wie je een tweedehands auto kon kopen. In zes jaar premierschap is Rutte dat laatste kwijtgeraakt. Zijn concurrenten zullen dat in de aanloop naar de Tweede Kamerverkiezingen van 15 maart uitspelen. Ook al, omdat ook zij allemaal nog wel een appeltje te schillen hebben met de VVD-lijsttrekker.
Voor het breken van deze gebroken beloftes biedt Rutte zijn excuses aan
Een voor Rutte ontluisterend onderzoek
Het tv-programma EenVandaag presenteerde op 17 januari een voor Rutte ontluisterend onderzoek. Als je Nederlanders vraagt wat ze het belangrijkst vinden aan een politiek leider, is het – in die volgorde: ‘te vertrouwen zijn’, ‘voeling hebben met wat speelt in het land’ en ‘zich met betrokkenheid inzetten als politicus’. Op al die onderdelen scoort Mark Rutte opvallend laag.
Van de lijsttrekkers van de acht grootste partijen in de peilingen blijkt Rutte het laagst te scoren op ‘voeling met wat er speelt’, moet hij alleen Henk Krol (50Plus) achter zich laten op ‘te vertrouwen’ en alleen Krol en Lodewijk Asscher (PvdA) scoren slechter op ‘inzet met betrokkenheid’.
Rutte’s beloften wordt niet meer serieus genomen
Opiniepeiler Maurice de Hond kwam op 8 januari met cijfers die nauw aansluiten op de bevindingen van EenVandaag. De gepeilden blijken Rutte een goede spreker te vinden, behendig en ook grappig, toegankelijk en sympathiek, maar verder de grootste ‘draaikont’ onder de acht lijsttrekkers en – afgezien van Lodewijk Asscher – degene die het minst goed opkomt voor zijn kiezers.
Het mag tegen die achtergrond geen verbazing wekken, dat Rutte’s uitspraak dat er ‘nul procent kans’ is dat hij na de verkiezingen met de PVV van Geert Wilders gaat regeren niet serieus wordt genomen. Een kleine meerderheid van de kiezers doet het af als verkiezingsretoriek en gelooft niet dat de VVD-leider zich aan zijn woorden gaat houden.
Rutte was onder de concurrentie al de gebeten hond
Onder de concurrentie, de lijsttrekkers van de andere partijen, was Rutte al in belangrijke mate de gebeten hond. Bij de congressen van SP, CDA, PvdA en GroenLinks van afgelopen weekeinde was het wegsturen van Rutte het dominante thema. Van Rutte’s imago van sympathieke allemansvriend is bij de andere leidende politici weinig over. Allemaal hebben ze nog wel iets af te rekenen met de VVD-lijsttrekker.
Emile Roemer van de SP zag zijn kansen op het premierschap in 2012 vervliegen in het ‘premiersdebat’ voorafgaand aan de verkiezingen van dat jaar. Rutte ontkende toen glashard dat hij voor het verhogen van het eigen risico in de zorgkosten zou zijn, waarna Roemer verbluft zweeg bij deze wel heel losse omgang met de waarheid. Het heeft er alle schijn van dat de politicus Roemer dat moment nooit te boven gaat komen.
CDA-leider Sybrand Buma op zijn beurt zal nooit vergeten dat Rutte in het voorjaar van 2012 na de val van zijn eerste kabinet in alle haast nieuwe verkiezingen wilde, terwijl coalitiepartner CDA nog op apegapen lag. Eigenlijk hebben alle partijen die Rutte de afgelopen vier jaar op de been hielden (van D66 tot GroenLinks) wel een rekening te vereffenen met de premier.
Het ‘sorry’ van Rutte in de zomer was niet genoeg
Geen wonder dat de politieke concurrentie enthousiast meedoet aan het ongeloof over de mededeling van Rutte dat hij de PVV al bij voorbaat uitsluit van coalitiesamenwerking. Zoals Henk Krol van 50Plus het inwrijft: ‘Rutte heeft meer beloftes gedaan die niet zijn uitgekomen’.
Rutte wordt niet geloofd over PVV: ‘Hij brak al vaker beloften’
Dat Rutte niet geloofd wordt, niet vertrouwd wordt is zijn achilleshiel geworden en zal hem voortdurend voor de voeten worden geworpen. Dat Rutte afgelopen zomer, lang voor de verkiezingen, met een ‘sorry’ voor gebroken verkiezingsbeloften trachtte weg te komen, heeft de VVD-lijsttrekkers allerminst verlost van zijn gebroken beloftes.
In brede kring is sindsdien het geheugen gescherpt, over de belofte dat er geen cent meer naar Griekenland zou gaan, dat er duizend euro lastenverlichting zou komen, dat de hypotheekrente intact zou blijven. Op sociale media circuleren lijstjes als ‘de Top Tien van Rutte’, waarin ook het verketteren van de PvdA voor de verkiezingen en het snelle regeren met de PvdA na de verkiezingen langskomen.
Al die handigheid van Rutte heeft een prijs
En dan het Oekraïnereferendum, natuurlijk. Volgens Rutte was het associatieverdrag van de EU met Oekraïne een tamelijk onbetekenend handelsverdrag en bood het geen uitzicht op een EU-lidmaatschap of militaire samenwerking, maar eind vorig jaar poogde de premier de oppositie mee te krijgen onder motto dat er direct verband bestond tussen de bombardementen op Aleppo en het ratificeren van het Oekraïne-verdrag.
Rutte wordt nog steeds niet onsympathiek gevonden, maar wel een wat al te lenige prater. Hij is handig, wat ook helpt bij het smeden en bijeenhouden van coalities die zijn kabinetten op de been houden. Maar al die handigheid en lenigheid hebben ook een prijs: sterk geslonken betrouwbaarheid. Zo raakte Mark Rutte zijn premierbonus kwijt.
Sheila Sitalsing vatte het in haar boek Portret van een premier al diplomatiek samen: ‘Hij beschikt over charme en charisma, straalt ambachtelijkheid en deskundigheid uit. Over de betrouwbaarheid lopen de meningen uiteen’.