Zo wankel als president Emmanuel Macron in Frankrijk staat, zo sterk staat hij in Brussel. Dat betekent meer Europa – op zijn Frans. Slecht nieuws voor Nederland.
Emmanuel Macron (39) wordt buiten Frankrijk als een Messias onthaald. De nieuwe Franse president is jong, hij is heet vernieuwer te zijn en Frankrijk van zijn blokkades te bevrijden. En: Emmanuel Macron is een Europeaan!
Nu was Emmanuel Macron ook gewoon lid van de Franse socialistische partij en tot een jaar geleden lid van de regering van de socialistische president François Hollande – een regering die hij pas verliet toen hij voor het presidentschap wilde gaan.
Macron liet zich na zijn uitverkiezing ook toejuichen op Beethovens Ode an die Freude – ook wel gezien als het ‘Europese volkslied’ – en hij laat zich er graag op voorstaan een toegewijd ‘Europeaan’ te zijn.
Ook Macron wil profiteren van Europese solidariteit
Op de keper beschouwd wil Macron ongeveer hetzelfde als zijn voorganger Hollande (en menig president voor hen) als het om ‘Europa’ gaat. En dat is: Duitsland (en andere noordelijke landen) moeten meer betalen en niet zo zeuren over begrotingsdiscipline, er moeten Europese belastingen en Europese staatsleningen komen, Europese defensieaankopen (ook betaald uit Europese staatsleningen), Europese garantstellingen voor bankspaarders én een Europese minister van Financiën.
Macron wil ook een Europese werkloosheidsuitkering en meer ‘sociaal Europa’, een Europese ‘CIA’, een Europese ‘FBI’ en een Europese ‘Veiligheidsraad’. Een land dat in de problemen komt moet niet worden beboet, maar geholpen: met ‘Europees geld’ welteverstaan. Dergelijke fondsen moeten ook altijd klaarstaan om de economie een handje te helpen. De eurozone moet een eigen parlement krijgen om al die extra geldstromen van een democratisch fiat te voorzien.
Wat Macron wil, is in lijn met wat een belangrijk deel van het Franse establishment en vooral het linkse deel van dat establishment altijd wil: meer Europa op een wijze die veel solidariteit van andere landen met Frankrijk en mediterrane landen vergt, waarbij Franse wensen door anderen worden betaald en de Franse regie optimaal is. De details kunnen verschillen, maar dat zijn de hoofdlijnen van wat vanuit Parijs al sinds jaar en dag als de favoriete vooruitgang wordt beschouwd.
Is de Franse machtspositie in Europa echt verzwakt?
Nu is de Franse machtspositie in de Europese Unie de afgelopen twintig jaar juist ernstig verzwakt. De uitbreiding van de Europese Unie naar het noorden en het oosten zorgde voor een groter aantal EU-lidstaten – van twaalf naar 28 – en daardoor de verdunde de Franse invloed.
Naarmate de afstand tot de Tweede Wereldoorlog verder wegraakt verzwakte ook het Franse morele overwicht op het ‘schuldige’ Duitsland. De haperende Franse economie verzwakte het Franse aanzien. De door de Fransen afgedwongen euro bleek voor Frankrijk niet alleen voordelen mee te brengen en het kostte Franse presidenten veel moeite Duitsland mee te krijgen in het bijeenhouden van de eurozone. Was twintig jaar geleden het Frans nog de hoftaal van de Europese eenwording, inmiddels is het Frans aan alle kanten gepasseerd door het euro-Engels.
De eurocrisis deed de lang gekoesterde ‘Frans-Duitse motor’ van de Europese eenwording de das om. Het was – in ieder geval op het oog – Duitsland en daarmee bondskanselier Angela Merkel dat de lakens uitdeelde. Al valt daar ook wel iets, of zelfs veel, op af te dingen.
Nee, de Fransen bleven dominant
Merkel zit in de positie om overal een stokje voor te steken, maar uiteindelijk doet ze het niet. Merkel hield Griekenland in de euro, zoals Frankrijk wilde. Merkel ziet oogluikend toe hoe de Italiaan Mario Draghi in lijn met de Franse wens Zuid-Europa aan het euro-infuus houdt en laat Draghi gerust voor duizenden miljarden euro’s bijdrukken. Merkel laat begaan dat Frankrijk jaar in jaar uit een te hoog begrotingstekort heeft.
De Franse positie binnen het Europese krachtenveld is nog sterker geworden. Ten eerste door het uittreden van Groot-Brittannië, dat een verzwakking van de ‘noordelijke’ factor binnen de Europese Unie inhoudt. Groot-Brittannië had als lid van de Europese Unie én de NAVO én als voormalige geallieerde ook het oor van Duitse bondskanseliers, maar die factor verdwijnt. Frankrijk heeft Duitsland weer voor zichzelf alleen.
Macron krijgt met zijn verkiezing tot president van Frankrijk een versterkte Franse positie. En dat is dankzij Marine Le Pen, de leider van het Front National die hij in de presidentsverkiezingen met een bijna twee derde meerderheid versloeg.
Macron heeft een ijzersterke positie in de EU
Maar vriend en vijand weet ook dat slechts een kwart van de Franse kiezers echt voor Macron ging en niet in de eerste plaats tegen Le Pen koos. Niet alleen in Frankrijk, maar zeker ook in de Duitse politiek bestaat het idee dat de grootste verdienste van Macron is dat hij voorkomen heeft dat Le Pen de verkiezingen won. En, minstens zo belangrijk: dat als Macron mislukt Le Pen straks alsnog de volgende Franse president wordt. En, zo wordt het in het Berlijnse establishment gezien: als Le Pen president wordt, is Europa verloren en dus alles verloren.
Het plaatst Macron in een ijzersterke positie tegenover Duitsland en daarmee binnen de Europese Unie. Macrons zwakte in Frankrijk – hij moet ook nog maar zien de parlementsverkiezingen te winnen – is zijn kracht tegenover Duitsland, want hij kan heimelijk schermen met ‘après moi le déluge’: na mij de zondvloed, te weten Marine le Pen.
In Berlijn zal de neiging bestaan het Macron naar de zin te maken en niet teveel van hem te eisen, want dat zou maar koren op de molen van ‘extreem-rechts’ (of extreem-links) in Frankrijk betekenen. Macron wordt met zijn expansionistische Europa-beleid buiten Duitsland ook nog eens gesteund door van alles en iedereen, van Athene tot aan Brussel toe.
Macrons plannen komen dicht bij wat de SPD wil
Ook heel belangrijk: Macron heeft ook nog eens volop de steun van mainstream-links (en groen) in Duitsland en meer in het bijzonder van de leiding van regeringspartij SPD. Vice-kanselier Sigmar Gabriel geldt als vriend en geestverwant van Macron en was meteen lyrisch over diens presidentschap. Veel van Macrons denkbeelden over het optuigen van de euro en het voortgaan met ‘Europese solidariteit’ komen dicht in de buurt van wat de SPD wil.
De Bondsdagverkiezingen van 24 september kunnen ook nog eens een Macron-vriendelijk verloop hebben. De snel opgekomen SPD-lijsttrekker Martin Schulz – voorheen voorzitter van het Europees Parlement – is wat aan het verbleken. Aangenomen wordt dat zijn momentum alweer voorbij is en Angela Merkel (CDU) voor de vierde keer bondskanselier gaat worden. Maar het is niet uitgesloten dat Merkel met een vergrote SPD zal moeten regeren. Een euro-hardliner als CDU-minister van Financiën Wolfgang Schäuble komt naar alle waarschijnlijkheid juist niet terug en wordt mogelijk vervangen door een Macron-vriendelijke SPD’er.
Voor Nederland is dat allemaal Leiden in Last. Het is niet uit te sluiten dat de combinatie van Franse en Duitse verkiezingen voor de burgers van Nederland uiteindelijk van groter belang is dan de uitslag van de eigen Tweede Kamerverkiezingen. Het wegvallen van Groot-Brittannië aan de Europese vergadertafels is voor Nederland al een kleine ramp. Een Duitsland dat aan de Franse leiband alleen maar ‘meer, meer, meer’ Europa gaat optuigen is nog erger.