Een optreden in een enorme Beierse biertent leidt wereldwijd tot consternatie: de Duitse bondskanselier Angela Merkel hield gisteren een zogeheten Bierzeltrede, in de aanloop naar de verkiezingen van komende september.
De toespraak was ook na afloop van de G7-top op Sicilië. De conclusie van Merkel: Europa kan maar beter voor zichzelf zorgen, want met de Verenigde Staten onder president Donald Trump is niets meer zeker.
‘De tijden waarin wij volledig konden vertrouwen op anderen, liggen ver achter ons.’ En: ‘Wij Europeanen moeten ons lot daadwerkelijk weer in eigen handen nemen.’ Dat, zei Merkel, was haar ‘de afgelopen dagen’ wel duidelijk geworden.
Je kan jouw keuzes op elk moment wijzigen door onderaan de site op "Cookie-instellingen" te klikken."
Terwijl Trump zich in het Midden-Oosten van zijn meest coöperatieve kant had laten zien, was hij te midden van zijn traditionele Europese bondgenoten ongeïnteresseerd, afhoudend en hamerde hij vooral op het Amerikaanse belang – en zoals vele Amerikaanse presidenten voor hem, op het nakomen van verplichtingen door Europese landen, bijvoorbeeld binnen de NAVO.
Merkel staat bekend als iemand die lang nadenkt, wikt en weegt, voordat ze haar koers – en dus die van Duitsland – bepaalt. Dat zij nu publiekelijk afstand neemt van de regering-Trump, wordt daarom meteen geduid als een ‘keerpunt in de trans-Atlantische betrekkingen’. Vanaf nu is het blijkbaar America First daar, en Europe First hier.
De gretigheid waarmee in Europa nu afstand wordt genomen van Washington, doet denken aan het sentiment rond Brexit: ‘Willen jullie niet meer met ons? Prima, net zo lief zonder jullie.’
Maar wat betreft militaire slagkracht, moet Europa zich zonder de Amerikanen weinig illusies maken. Ja, er worden ook hier tientallen miljarden uitgegeven aan defensie, maar veel geld gaat op aan personeel, en er is sprake van een enorme versplintering en dus inefficiëntie – je kunt al die nationale defensiebegrotingen niet zomaar bij elkaar optellen als je iets wilt zeggen over de sterkte van Europa.
Wat dit betreft is het verstandig om, zoals Merkel zei, ‘de vriendschap met Groot-Brittannië en de Verenigde Staten te koesteren’, maar er tegelijk voor te zorgen dat je niet afhankelijk bent van anderen.
Het is eigenlijk vreemd dat Europese leiders niet al veel eerder tot dit inzicht kwamen. Je kunt immers maar beter voor jezelf zorgen dan dat je je moet verschuilen achter de brede rug van een ander. En dat hoeft geen radicale breuk met de Verenigde Staten te betekenen.