Demissionair premier Mark Rutte (VVD) wil dat Nederlanders die een andere nationaliteit aannemen hun Nederlanderschap verliezen. Gezien de vele bezwaren tegen een dubbele nationaliteit is dit logisch en een bevestiging van decennia staand beleid, schrijft Jelte Wiersma.
Maar vreemd genoeg mogen buitenlanders die de Nederlandse nationaliteit verwerven wél hun oude nationaliteit aanhouden. Dit is oneerlijk, naïef en tegen de Nederlandse belangen.
Het Nederlandse uitgangspunt is dat een dubbele nationaliteit moet worden voorkomen, zoals is vastgelegd in het Verdrag van Straatsburg (1963). Hieruit volgt dat Nederlanders die de nationaliteit van een ander land aanvragen, vaak automatisch de Nederlandse nationaliteit verliezen.
Dat dit praktijk is, werd vorige week nog eens triomfantelijk onderstreept door premier Rutte. Hij reageerde op de petitie ‘Eens een Nederlander, altijd een Nederlander’ die door 22.000 Nederlanders in den vreemde is ondertekend. Die willen de Nederlandse nationaliteit houden als zij een andere aannemen. Zij vinden dat ze worden gediscrimineerd, want buitenlanders die de Nederlandse nationaliteit verwerven mogen wél beide nationaliteiten houden. De petitie-ondertekenaars hebben op dit punt gelijk.
Een-tweetje Lubbers-Rabbae
Om deze ongelijke situatie te begrijpen, moeten we terug naar de jaren tachtig en begin jaren negentig. Vreemdelingen in Nederland, zoals Turken en Marokkanen, kregen lange tijd niet de Nederlandse nationaliteit. Dit gezien het Verdrag van Straatsburg, de Nederlandse wet en de gedachte dat zij immers terug zouden gaan. Maar zij gingen niet.
Mohamed Rabbae, destijds directeur van het Nederlands Centrum Buitenlanders, wist na een jarenlange lobby toenmalig premier Ruud Lubbers (CDA) in 1991 ervan te overtuigen om immigranten naast een verblijfs- en werkvergunning óók de Nederlandse nationaliteit te gunnen, naast behoud van de nationaliteit van het land van herkomst. Dat zou goed zijn voor de integratie. In 1997 was het zover. Er kwamen zo veel uitzonderingen op de basisregel, dat het toestaan van de dubbele nationaliteit voor immigranten in feite de regel was geworden.
Sindsdien hebben minimaal 1,3 miljoen mensen de Nederlandse nationaliteit gekregen naast een andere nationaliteit. Een kwart is ook Turk en een kwart is ook Marokkaan. Sinds 2014 houdt de overheid de dubbele nationaliteit niet meer bij na een besluit van het kabinet-Rutte II. Daarmee doet Nederland alsof de andere nationaliteit niet van belang is. Dat is het wel.
Twee nationaliteiten, twee keer stemmen
Uit het hebben van een nationaliteit vloeien rechten en plichten voort. Het belangrijkste recht is stemrecht, de belangrijkste plicht is – de in Nederland opgeschorte – dienstplicht. Houders van twee nationaliteiten kunnen twee keer stemmen. Dit leidt tot ongelijkheid. De Duits-Italiaanse hoofdredacteur van Die Zeit stemde tijdens de verkiezingen voor het Europees Parlement in 2014 bijvoorbeeld twee keer.
De 100.000 Nederlanders in het Verenigd Koninkrijk zouden gezien het Britse kiessysteem beslissend kunnen zijn welke partij in dat land regeert. Als ze de Britse nationaliteit aannemen althans. Voor Nederland kan het best aantrekkelijk zijn om zo’n vijfde colonne van staatsburgers in een ander land te hebben. Bijvoorbeeld door zo te stemmen dat de voor Nederland profijtelijke handel met het Verenigd Koninkrijk zo min mogelijk wordt gehinderd door de Brexit.
Dit voordeel buit de regering niet uit. Maar dankzij Lubbers en niet betwist door Rutte accepteert de regering wél vijfde colonnes van Nederlanders met dubbele nationaliteiten én dubbele loyaliteiten. Want de landen waarvan die Nederlanders ook de nationaliteit hebben, zien hun onderdanen hier als hun staatsburgers. En die zien zichzelf vaak vooral als onderdanen van deze landen. Premier Rutte toonde in Zomergasten in 2016 beelden van losgeslagen Turken in Rotterdam en zei over hen: ‘Pleur op.’ Zonder de dubbele nationaliteit te bestrijden.
Waar naïviteit toe leidt, zie je bij de Turken
Waar deze naïviteit toe leidt, weet Nederland al jaren, maar heeft het de laatste maanden nog eens hardhandig geleerd. Nederlanders die ook de Turkse nationaliteit hebben, gingen met elkaar op de vuist over een Turks referendum, en een Turkse minister glipte het land in om campagne te voeren onder Turkse staatsburgers. Ook kunnen Turkse staatsburgers via de politieke partij DENK de doorslag geven bij stemmingen in de Tweede Kamer
Turkse mannen vervullen verplicht de dienstplicht in Turkije. Wat als een Nederlandse politieman met een Turks paspoort die als dienstplichtige trouw heeft gezworen aan Turkije het vuur had moeten openen op de beveiligers van de Turkse minister die Rotterdam binnenglipte? Nederlandse militairen met de Turkse nationaliteit durfden – zo meldde toenmalig Tweede Kamerlid Karien van Gennip (CDA) in 2007 – Turkije niet in, omdat ze hun Turkse dienstplicht niet hadden vervuld. Ze vreesden te worden opgepakt.
Loyaliteit is voorwaarde bij staatsveiligheid
Geheime diensten vinden de dubbele nationaliteit wel degelijk een probleem. Zelfs burgers met alleen de Nederlandse nationaliteit maar met bijvoorbeeld een Russische partner komen niet in aanmerking voor een vertrouwensfunctie. Zeker inzake staatsveiligheid mag er geen twijfel zijn over de loyaliteit. Ook de Tweede Kamer ziet dit gevaar en wijzigde de regels van de ‘commissie stiekem’ waarin de geheime diensten een deel van hun activiteiten onthullen, om de Turks-Nederlandse fractievoorzitter Tunahan Kuzu (DENK) erbuiten te houden. Kuzu wordt gezien als mogelijke informant van Ankara. Vreemd genoeg kan iemand met een dubbele nationaliteit wel de belangrijkste vertrouwensfuncties van allemaal bekleden: die van staatssecretaris, minister en minister-president.
CDA-voorman Sybrand Buma pleitte in de campagne voor de Tweede Kamerverkiezingen in maart voor het terugdraaien van het besluit van zijn partijgenoot Lubbers. Dat was een verstandig pleidooi. Zou Buma het inbrengen in het Regeerakkoord dat met VVD, D66 en ChristenUnie in de maak is? Dat zou twee problemen oplossen: de binnenlandse vijfde colonne wordt ontmanteld én Nederlanders in het buitenland die een andere nationaliteit wensen kunnen dan niet meer mopperen over discriminatie als zij het Nederlanderschap verliezen.