De Chinese minister van Buitenlandse Zaken bezocht vijf Europese landen om de plooien tussen Europa en China glad te strijken. Maar Wang Yi ontmoette een gesloten front en kreeg lastige vragen over mensenrechten, schrijft Robbert de Witt. Halverwege liet de Chinees zijn masker zakken.
Hebben beide heren wel echt met elkaar gesproken? De vraag dringt zich op, als je de diverse verslagen leest over de ontmoeting tussen minister van Buitenlandse Zaken Stef Blok en zijn Chinese collega Wang Yi. Het ministerie van de VVD-minister meldt dat hij een ‘open gesprek’ heeft gehad met Wang Yi. Zo is er behalve over samenwerking in de coronacrisis, ook gesproken over ‘zorgelijke ontwikkelingen in Hongkong’ en de ‘zorgelijke mensenrechtensituatie in China’.
Geen woord hierover in het verslag in Chinese staatsmedia. Volgens de internationale versie van de Chinese staatstelevisie China Global Television Network (See the difference is het onbedoeld ironische bedrijfsmotto) werd in Den Haag gepraat over multilaterale samenwerking, en hoe die nog beter kan worden. China wil graag met Nederland samenwerken tegen unilateralisme (lees: de Verenigde Staten), om multilateralisme en vrijhandel te verdedigen en om ‘een gemeenschap te bouwen met een gedeelde toekomst voor de mensheid’. Dat is andere taal. Zoals ook de verslagen op de website van het Chinese ministerie van Buitenlandse Zaken alleen maar juichverhalen bieden over Wang Yi’s reis.
Robbert de Witt (1978) is Buitenlandredacteur bij Elsevier Weekblad. Hij blogt wekelijks op donderdag over mondiale ontwikkelingen en de gevolgen ervan voor Nederland en Europa.
Europeanen hadden eensgezinde boodschap voor Wang Yi
Ongetwijfeld zullen Chinezen, voor zover zij zich interesseren voor een bezoek van hun minister aan Europa, zo de indruk krijgen dat alles pais en vree is. Missie geslaagd dus voor Wang Yi, want hij bezocht vijf Europese landen om de plooien glad te strijken.
In werkelijkheid was het geen succes. Zoals minister Blok gevoelige kwesties aansneed, deden zijn collega’s in Italië, Frankrijk, Noorwegen en Duitsland precies hetzelfde. De Chinese partijbonzen kunnen niet tegen kritiek, nu hadden ze dat maar te slikken. Mooi ook dat Europa schijnbaar gecoördineerd optrad, en zich niet door Peking uiteen lieten spelen.
Chinese diplomaten grijpen steeds vaker naar grove middelen
Er is in een half jaar tijd veel misgegaan tussen Europa en China. Dat begon met het verdoezelen van de uitbraak van het coronavirus door de Chinese autoriteiten. Wie daarover vragen stelde, kreeg de wind van voren. Chinese diplomaten oefenden grote druk uit op de Europese Commissie om dit Chinese falen niet te benoemen in een rapport. Naast de Chinese mondkapjesdiplomatie – alleen bevriende naties kregen medische hulp – grijpen Chinese diplomaten steeds vaker naar grove middelen om hun zin te krijgen: schelden en dreigen.
Lees ook het omslagverhaal van vorige week: De negen fronten van de nieuwe Koude Oorlog tussen Amerika en China
Daar kwam aanzwellende woede bij over de Chinese behandeling van de Oeigoeren en het wurgen van Hongkong.
Het lukte Wang Yi niet om dat in een paar dagen weg te poetsen. Hij sputterde nog wel dat andere landen zich niet met interne zaken van China moeten bemoeien. Maar daarvan trok niemand die hij ontmoette in Europa zich iets aan. In Berlijn werd Wang Yi geconfronteerd met vertegenwoordigers van de Oeigoeren en oppositieleden in Hongkong. En er waren demonstraties tegen Peking.
‘Kortzichtig gedrag en politiek opportunisme’
Zo halverwege zijn rondreis liet Wang Yi zijn masker zakken. In Noorwegen waarschuwde hij de regering dat de Nobelprijs voor de Vrede niet voor politieke doeleinden moet worden misbruikt. Met andere woorden: het is niet de bedoeling dat activisten die in Hongkong vechten voor het behoud van vrijheid en democratie deze prestigieuze prijs krijgen uitgereikt.
En Wang Yi haalde tijdens zijn laatste stop in Berlijn flink uit naar de Tsjechische parlementsvoorzitter Milos Vystrcil. Die is vijf dagen op bezoek in Taiwan. Het eiland is volgens Peking een afvallige provincie en mag dus niet worden bezocht door buitenlandse politici. De hooggeplaatste Tsjech heeft volgens Wang Yi een rode lijn overschreden en ‘zal een hoge prijs betalen voor zijn kortzichtige gedrag en politieke opportunisme’.
Meer over dit onderwerp: Is China van Xi Jinping nog te stuiten?
Wang Yi keerde gedesillusioneerd terug naar China
Ook daar kwam Wang Yi niet mee weg. De burgemeester van Praag, ook in Taiwan, vindt dat Wang Yi zich moet schamen en eist excuses van Peking. Iets beleefder maar minstens zo belangrijk was de reactie van Norbert Röttgen, de voorzitter van de Duitse parlementscommissie voor Buitenlandse Zaken. Het dreigement van de Chinese minister is ‘niet alleen een diplomatiek, maar ook een democratisch affront’.
Mocht Wang Yi vooraf hebben gedacht dat hij de Europeanen op gebruikelijke wijze voor het Chinese karretje zou kunnen spannen, dan moet hij gedesillusioneerd zijn teruggekeerd naar China. Hij kan zich troosten met de gedachte dat de Chinese bevolking hier allemaal niets van te weten komt.