Heeft Duitsland meer of minder migranten nodig? Meer, menen de regeringspartijen, ingefluisterd door de werkgevers. Maar intussen groeit de AfD gestaag, ziet Robbert de Witt.
Ruim drie jaar na de komst van een miljoen asielzoekers , zou je denken dat Duitsland wel zijn bekomst heeft van immigranten. Maar nee.
Woensdag presenteerde de regering in Berlijn een nieuwe wet die het tekort aan gekwalificeerde arbeidskrachten moet oplossen. De nood is volgens de regering zo hoog, dat er noch in Duitsland, noch in de Europese Unie genoeg personeel is te vinden. En dus moeten er werknemers van buiten de EU komen.
Robbert de Witt
Robbert de Witt (1978) is chef van de redactie Buitenland bij Elsevier Weekblad. Hij blogt wekelijks op donderdag over mondiale ontwikkelingen en de gevolgen ervan voor Nederland en Europa.
Met een fraai Duits woord heet de nieuwe wet het Fachkräftezuwanderungsgesetz, de ‘ambachtsliedeninstroomwet’. Wie van buiten de EU komt, krijgt een tijdelijke verblijfsvergunning, mits hij gekwalificeerd is in een van de vakgebieden waar nu een tekort heerst. Een zogeheten voorrangsregeling geldt straks niet meer, wat betekent dat niet eerst hoeft te worden gekeken of er niet een werkloze Duitser of EU-burger is die geschikt is. Daarnaast krijgen uitgeprocedeerde, maar wel geïntegreerde en gekwalificeerde asielzoekers volgens deze wet de kans om toch nog een verblijfsvergunning te krijgen.
Elk jaar 400.000 nieuwe arbeidsmigranten
De wet lijkt te zijn ingefluisterd door de machtige werkgeverslobby in Duitsland. De Sachverständigenrat deutscher Stiftungen für Integration und Migration steunt deze wet, zo blijkt uit een artikel in het rechts-conservatieve dagblad Die Welt. Deze denktank voor migratievraagstukken wordt gefinancierd door stichtingen die weer worden gefinancierd door grote concerns als Volkswagen, Bertelsmann en Bosch. Volgens een onderzoek aangehaald door Die Welt zou Duitsland elk jaar 400.000 arbeidsmigranten moeten binnenhalen.
De werkgevers hebben lang en intensief gelobbyd voor deze wet, zoals zij er ook in 2015 bij bondskanselier Angela Merkel op aandrongen om de grenzen open te zetten voor immigranten. Met succes, want zij had daar, zoals bekend, wel oren naar. Vast en zeker had zij toen ook sterke morele argumenten voor haar Wilkommenskultur. Maar haar partij CDU/CSU is ook de partij die traditioneel goed luistert naar het bedrijfsleven. Zowel naar de grote concerns als naar de befaamde Mittelstand, die gezamenlijk de economische ruggegraat van het land vormen.
Nu wijzen werkgevers erop dat er in Duitsland 1,2 miljoen vacatures zijn. En die vormen volgens het bedrijfsleven een steeds grotere bedreiging voor de Duitse Wohlstand.
Meer potentieel in gretige immigranten dan in Duitse werklozen
Duitsland telt op dit moment nog bijna 2,2 miljoen werklozen. Maar blijkbaar hebben de werkgevers er – ook gezien de snelle vergrijzing in Duitsland – weinig vertrouwen in dat die enorme reserve voldoende is om alle vacatures in te vullen. Of dat ze die ruim twee miljoen werklozen allemaal aan het werk krijgen.
De hoogste werkloosheidspercentages zijn nog altijd in het oosten, terwijl het meeste werk in het westen en zuiden van het land te vinden is. Maar met een hogere uitkering zal de bereidheid om te verhuizen er vermoedelijk niet groter op worden. Helemaal niet als de versobering van het uitkeringssysteem door toenmalig kanselier Gerhard Schröder wordt teruggedraaid, zoals de linkse SPD wil.
Problemen met de golf vluchtelingen die in 2015 arriveerde, zien de werkgevers ook niet. Integendeel. In dagblad Augsburger Allgemeine zegt Ingo Kramer, voorzitter van de Duitse werkgeversvereniging, dat hij zich erover verbaast dat de nieuwkomers in Duitsland zo soepel integreren. ‘Meer dan 40.000 zijn in opleiding of al aan het werk,’ zegt hij tevreden. En Merkel had destijds ‘groot gelijk’ toen ze zei ‘Wir schaffen das’.
De AfD ziet kansen
Zo lijken werkgevers en burgers zich in tegengestelde belevingswerelden te bevinden. Duitse burgers stemmen juist steeds vaker op anti-immigratiepartij Alternative für Deutschland (AfD): landelijk 4,7 procent in 2013, in 2017 12,6 procent. Zij maken zich zorgen om doorgeslagen of geradicaliseerde vluchtelingen die misdaden begaan.
Dat blijkt als de Duitsers gaan stemmen: de grote partijen SPD (sociaal-democraten) en CDU/CSU (christen-democraten) vormen samen een regering omdat ze niet meer zonder elkaar de macht kunnen behouden. En ze krijgen klap na klap. Ze verliezen overigens niet alleen kiezers aan de rechtse AfD, maar ook aan de Groenen.
De AfD is inmiddels al vertegenwoordigd in alle deelstaatparlementen en zal ongetwijfeld electorale kansen zien. Eerste reactie op de nieuwe wet: ‘Absurd.’ De partij zegt te vrezen dat de arbeidsimmigranten zullen blijven, of simpelweg asiel zullen aanvragen als zij, eenmaal in Duitsland aangekomen, toch geen baan vinden.
Gekoesterde politieke stabiliteit
Zo zit de Duitse regering klem tussen de opmars van de AfD en het machtige Duitse bedrijfsleven.
Die Linke, zeg maar de Duitse SP, vindt dat de regering te veel luistert naar het bedrijfsleven en te weinig naar de burgers. Daar zou zij wel eens gelijk in kunnen krijgen. En dat betekent weinig goeds voor de traditionele grote partijen – en daarmee voor de zo gekoesterde politieke stabiliteit in Duitsland.