Onzekerheid over de richting van de ontwikkelingen in de wereld was een leidend thema het afgelopen jaar. En dat zal het óók in 2019 blijven, voorspelt Bram Boxhoorn.
Dit jaar is de eeuwige vrede op aarde van filosoof Immanuel Kant (1724-1804) wederom niet aangebroken. Journalist Rob Vreeken meldde echter onlangs wél het goede nieuws dat het aantal slachtoffers van oorlogen in de afgelopen tijd aantoonbaar is afgenomen. Dat moge zo zijn, maar er is beslist nog geen dalende lijn waarneembaar in het aantal gewelddadige conflicten in de wereld. De Amerikaanse denktank Council on Foreign Relations uit New York telt in 2018 vijfentwintig bloedige conflicten in de wereld. Daarvan spelen zich er maar liefst acht in het Midden-Oosten af. Dat is slecht nieuws voor Europa: het risico op een zogenoemde spill over van deze conflicten is veel groter dan de kans op bijvoorbeeld een conflict in de Zuid-Chinese Zee.
Wel of niet interveniëren?
Eeuwige vrede zal altijd wel een utopie blijven. Toch blijft menigeen zitten met de vraag hoe de conflicten in de wereld aan te pakken. Allereerst komt dan de vraag op of interventie überhaupt wel zo’n goed idee is. Tegenstanders van interventie verwijzen vaak naar de weinig hoopvolle voorbeelden in bijvoorbeeld Afghanistan (2001), Irak (2003), of Libië (2011). Maar de druk van de publieke opinie, zoals in Libië, waar een humanitaire noodsituatie moest worden voorkomen, is enorm.
Lees ook van Bram Boxhoorn: Bij Trump is een deal hetzelfde als je zin krijgen
Is daarbij het onderscheid tussen ‘wars of necessity’ (zoals de eerste Golfoorlog in Irak in 1991) en ‘wars of choice’ (de oorlog in Irak in 2003) erg zinvol? Richard Haass, auteur van War of Necessity, War of Choice uit 2009, beweert dat zelfs de Verenigde Staten terughoudend moeten zijn met een war of choice, vanwege de torenhoge kosten en onvoorspelbare uitkomsten. Tien jaar na het verschijnen van zijn boek is de situatie voor de Verenigde Staten er economisch en militair niet veel beter op geworden. Bovendien voelt de zittende president nog minder dan zijn voorgangers de behoefte om zijn land in een militair avontuur te storten.
Wie neemt bovendien de regie in handen bij een interventie? In feite komen daarvoor maar een paar landen en internationale instellingen in aanmerking, maar het merendeel daarvan is daartoe economisch-militair niet daadwerkelijk in staat. Er zijn daarentegen legio landen, al dan niet via de Veiligheidsraad, die besluitvorming over eventuele interventie politiek kunnen dwarsbomen. Na lange onderhandelingen kan nu pas een missie van de Verenigde Naties (VN) in Jemen onder leiding van de Nederlandse generaal-majoor b.d. Patrick Cammaert starten. Maar in Myanmar konden de VN de moslimminderheid Rohingya niet afdoende beschermen tegen aanvallen van hun eigen overheid.
Dit zijn de gevaren voor de wereldeconomie in 2019Bedreiging van veiligheid
De ontregelende krachten in deze wereld zijn talrijk en kunnen de liberale wereldorde behoorlijk wat schade berokkenen. Maar wat zijn die krachten? De Amerikaanse historicus Timothy Snyder bestempelt in zijn laatste boek, The Road to Unfreedom (2018), de opkomst van autoritaire regimes als een hoofdthema van onze tijd. Een ander hoofdthema betreft de dreiging van een klimatologische ramp, zoals naar voren gebracht door de Duitse historicus en auteur Philipp Blom in zijn boek Wat op het spel staat uit 2017. Zijn het deze twee thema’s die bepalend zijn voor de toekomstige richting van de internationale verhoudingen? Of moeten we, dichter bij huis, publicist Paul Scheffer volgen? De auteur van De vorm van vrijheid (2018) ziet migratieproblemen – de regulering ervan en de integratie van migranten – als de grootste mondiale uitdaging. Misschien wel groter zelfs dan klimaatverandering.
Onzekerheid over de richting van de ontwikkelingen in de wereld is en blijft ongetwijfeld een leidend thema, ook in 2019. Er waren al weinig ‘oude’ zekerheden over om ons aan vast te houden, maar ‘nieuwe’ zekerheden dienen zich nog niet aan. Misschien daarom goed om een ‘oude’ zekerheid van de Britse staatsman Winston Churchill nog eens te parafraseren: veiligheid is niet alles, maar alles is niets zonder veiligheid.