En alweer heeft een commissie van Wijzen geoordeeld, schrijft Philip van Tijn. Deze keer onder leiding van niemand minder dan prof. mr. Piet Hein Donner, bekend van de Haagse slogan ‘Probleem? Bel Piet Hein!’
Donner en adviseren zijn twee benamingen voor hetzelfde. Hij was lid van de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (WRR), lid van de Raad van State en tussen 2012 en 2018 vicepresident van de Raad van State, ofwel in de wandeling ‘onderkoning van Nederland’. In 2002 werd hij van adviseur minister, uitvoerende macht dus. Dat ministerschap eindigde in 2006 met zijn ontslag vanwege – o ironie – een vernietigend rapport van de Onderzoeksraad voor Veiligheid over de Schipholbrand. Eindconclusie: er zijn onnodig veel doden gevallen doordat de overheid zich niet aan de wet heeft gehouden. Eindverantwoordelijk was minister Donner, die zijn conclusies trok. Wat dus niet verhinderde dat hij later nog eens minister werd en dus zelfs onderkoning.
Philip van Tijn
Philip van Tijn is bestuurder, toezichthouder en adviseur. Hij schrijft wekelijks een blog over de actualiteit.
De commissie-Donner heeft geoordeeld dat de Belastingdienst ‘onrechtmatig heeft gehandeld’ met betrekking tot aanvragen voor kinderopvangtoeslag. Honderden mensen kregen ten onrechte die toeslag niet en in een aantal gevallen moesten ze zelfs een boete betalen wegens frauduleus handelen. Het gaat om honderden ouders, die volledige compensatie krijgen en daarnaast een schadevergoeding. Gemiddeld 25.000 euro per ‘geval’; in totaal heeft het kabinet hiervoor 7,5 miljoen euro uitgetrokken – een schatting dus van 300 ‘gevallen’. Staatssecretaris Menno Snel (D66) ging zó diep door het stof dat ik even vreesde dat deze nette man er door verzwolgen zou worden.
Stommiteit op stommiteit gebouwd
De historische achtergrond is uit andere zaken maar al te bekend, zij het natuurlijk nooit identiek. In 2005 kwam een herziening van het zorgstelsel, die slecht uitpakte voor de lagere inkomensgroepen. Die moesten dus gecompenseerd worden en zo kwam er een ‘zorgtoeslag’. De overheid kreeg de smaak te pakken en in rap tempo volgden allerhande toeslagen. Anno 2019 krijgen 6 miljoen huishoudens in totaal 14,5 miljard euro aan toeslagen, ofwel bijna 2.500 euro per huishouden. Dat betekent dus dat 3 op de 4 huishoudens in Nederland ten minste één toeslag krijgen! Ik ben niet de eerste die dit rondpompen van geld noemt. Want die toeslagen worden betaald uit de belastingopbrengsten, die door dezelfde groep (plus natuurlijk die overige 2 miljoen huishoudens) worden betaald! Ons belastingstelsel is sterk progressief, wat betekent dat van elke euro méér meer centen aan belasting worden betaald. Dat systeem houdt dus al sterk rekening met de lager betaalden en als je dat nog wat verder bijstelt, kun je een groot deel van de toeslagen afschaffen; niet allemaal natuurlijk, want bij sommige toeslagen (zoals huurtoeslag) zou dat tot rampen leiden.
Over naar stommiteit 2. Over de vraag wie dit multi-toeslagensysteem moest bestieren, heeft de wetgever, ons parlement, niet lang nagedacht: de Belastingdienst! Er waren nogal wat verstandige mensen die hiertegen waarschuwden; zij vroegen zich af of een zwaar overbelaste Belastingdienst deze klus er nog wel bij kon hebben. En ook wezen zij erop dat het een behoorlijke omschakeling was voor een dienst die maar één doel kende: geld binnen halen om nu geld uit te delen. Maar die bezwaren werden ruw van tafel geveegd.
De Bulgarenfraude had grote gevolgen
Toen kwam de Bulgarenfraude. Vijf Bulgaren en een Turkse Nederlander wisten op slimme wijze vele miljoen achterover te drukken, zogenaamd bestemd voor Bulgaren die in Nederland recht zouden hebben op een toeslag. Ze werden tot vier jaar cel veroordeeld, maar de Turkse Nederlander was onmiddellijk nadat hij uit voorarrest was vrijgelaten naar Turkije gevlogen – en dat terwijl de bevoegde instanties nog zo hadden gezegd dat er geen vluchtgevaar bestond!
Die Bulgarenfraude veroorzaakt een pavlov-reactie: er moest veel strenger worden gecontroleerd; fraude, mevrouw de voorzitter, tolereren wij niet! Zero tolerance!
En dus ging de Belastingdienst braaf mee met de nieuw lijn. Ja, en als je streng bent, kun je weleens té streng zijn en iemand van fraude betichten die eerlijk blijkt te zijn.
‘Sharia? Over my dead body.’ Minister Schippers refereerde tijdens Elseviers H.J. Schoolezing aan Donners omstreden uitspraak. Lees meer >
Ik voorspel dat de komende tijd heel veel toeslagenfraude zal worden gepleegd. Want de ‘pakkans’ is heel klein geworden; de Belastingdienst kijkt wel uit. En zelfs als je aanhanger bent van het postmoderne geloof dat de meeste mensen deugen, blijven nog een heleboel niet-deugers of deugnieten over. Ook voorspel ik dat over een paar jaar een spoeddebat in de Tweede Kamer zal plaatshebben over het schandelijk grote aantal fraudegevallen met toeslagen, zoals dat, mevrouw de voorzitter, gisteravond in een actualiteitenrubriek en vanochtend in de kranten is onthuld. Waarom wisten wij dat niet!?
En ten slotte voorspel ik dat die begrote 7,5 miljoen euro een lachertje zal blijken te zijn, want plotsklaps blijkt iedereen slachtoffer te zijn.