Waarom de wereld gematigd reageerde op een Amerikaanse liquidatie

Het echte Iran was eerder zichtbaar in de anti-regeringsdemonstraties van zaterdag 11 januari dan in de miljoenen mensen die gedwongen en kunstmatig de dood van Soleimani beweenden, schrijft Philip van Tijn. Hij vindt het bovendien hoopvol dat de wereld relatief gematigd reageerde op de Amerikaanse liquidatie.

Als morgen Rob Bauer door een raket van een buitenlandse mogendheid naar de andere wereld zou worden geholpen, zou Nederland ongetwijfeld woedend reageren en bij die reactie worden geholpen door bondgenoten. Wie? vraagt u. Luitenant-admiraal Bauer is sinds twee jaar Commandant der Strijdkrachten (CdS) en daarmee onze hoogste militair. Eigenlijk is hij dus de naaste collega van generaal Qassem Soleimani, de belangrijkste militair van de Islamitische Republiek Iran, die door een Amerikaanse raket is geliquideerd.

Naast deze overeenkomst zijn er wel wat verschillen. Bauer is een voorbijganger; elke paar jaar wordt een generaal of admiraal CdS, als eindfunctie van een mooie carrière; hij treedt weinig naar buiten (meestal pas na zijn pensioen, zoals Dick Berlijn en Peter van Uhm). Hij staat, net als de hele krijgsmacht, permanent onder democratische controle en is adviseur van de regering.

Soleimani was (misschien afgezien van ayatollah Ali Khamenei) de machtigste man van Iran, kon zich alles permitteren, aartsintrigant, exporteur van de Islamitische Revolutie, zaaier van dood en verderf in Syrië, Irak, Libanon, Jemen en nog wat landen in het Midden-Oosten. Een betrouwbare rekensom is nauwelijks te maken, maar het aantal slachtoffers dat Soleimani in al die landen – en in Iran zelf – heeft gemaakt, zou wel eens in de miljoenen kunnen lopen.

De ene soevereiniteit is de andere niet

Toen ik vorige week in de vroege ochtend hoorde over de liquidatie, was ik ervan overtuigd dat in de dagen daarna het woedende reacties zou regenen; wereldwijde demonstraties, spoedbijeenkomst van de Veiligheidsraad, een zee van geleerde beschouwingen van deskundigen, dat deze daad van agressie alle volkenrechtelijke grenzen overschreed. Maar dat viel allemaal erg mee, wat een hoopvol teken is dat de wereld zich de verschillen tussen goed en kwaad wat meer gaat realiseren.

Wat er is gebeurd, is niet niks: de soevereiniteit van een land is zwaar geschonden. Maar daarbij overheerst kennelijk het besef dat je bij het schenden van de soevereiniteit van een land dat zelf elke dag niet anders doet, andere maatstaven moet aanleggen. En ook zal menigeen hebben gedacht: hadden ‘ze’ Hitler en Pol Pot maar tijdig geliquideerd!

Iran is, als Perzië, een land met een eeuwenoude beschaving en een buitengewoon intelligente bevolking. Door een stelletje religieuze fanatici, die zich bedienen van nietsontziende moordenaars als Soleimani, is dat land teruggeworpen in de Middeleeuwen – behalve waar het om wapens en kernenergie gaat. Bij vrije verkiezingen zouden Khamenei en de zijnen tot een splinter worden teruggebracht. Het echte Iran was eerder zichtbaar in de anti-regeringsdemonstraties van zaterdag dan in de miljoenen mensen die gedwongen en kunstmatig de dood van Soleimani beweenden.

Trump spreekt de taal van het Midden-Oosten

De Amerikaanse president Donald Trump heeft ongetwijfeld zichzelf en zijn eventuele herverkiezing een grote dienst bewezen. Maar opvallender is dat hij relatief weinig kritiek heeft gekregen – en dat die kritiek snel verstomde. Ik sluit me aan bij alle analyses over zijn wispelturigheid, maar die was in elk geval deze keer in zijn voordeel. Nadat hij een half jaar geleden op het laatste moment van een vergeldingsaanslag had afgezien en na zijn besluit de Amerikaanse militairen uit Syrië terug te trekken, was het verrassingsgehalte van zijn daadkracht nu heel hoog.

De gematigde reacties in de wereld (ook de wereld van VS-critici en Trump-haters) hangen natuurlijk ook samen met de gematigde ‘vergeldingsactie’ van Iran zelf waarbij het hoofd in de schoot werd gelegd. En ook het neerhalen van het Oekraïense vliegtuig door een Iraanse raket heeft zijn steen bijgedragen. Want voor iedereen die kan rekenen, tellen 176 onschuldige slachtoffers toch meer dan een dood en verderf zaaiende generaal en een paar even schuldige begeleiders.

Het Midden-Oosten spreekt zijn eigen taal, die anders is dan in de rest van de wereld, de taal van overdrijving, van intimidatie, van vergelding, van fanatisme. Die taal verschilt eigenlijk niet zo heel erg veel van de taal van Trump, waarmee hij het ver heeft geschopt. Je zou dat niet zo snel hebben gedacht van een New Yorkse vastgoedhandelaar en een sjiitische ayatollah.