Rare linkse jongens zijn die Duitsers geworden

Duitsland is de laatste decennia een verkrampt, politiek hypercorrect land geworden, schrijft Roelof Bouwman. Maar wat er vorige week in Thüringen gebeurde, slaat alles.

De Bondsrepubliek, wat was dat voor een land, pakweg veertig jaar geleden?

Zo op het eerste gezicht was het er een beetje een suffe boel. Op de Duitse televisie kon je kijken naar Amerikaanse series – Bonanza, Starsky & Hutch, Charlie’s Angels – die in veel andere landen al jaren eerder waren vertoond. De ARD en de ZDF stonden wereldwijd bekend als zenders die flink achterliepen als het ging om tv-amusement.

Duitse tieners dweepten met artiesten – The Sweet, Smokie, Uriah Heep – die elders al lang uit de mode waren. Elke uitgerangeerde popmuzikant wist: in Duitsland ligt mijn laatste kans op een volle zaal en een hitparadenotering.

Buitenlandse media zetten Strauss neer als fascist

Ook in politiek opzicht was de Bondsrepubliek rond 1980 een opmerkelijk land. Kanselier Helmut Schmidt genoot een reputatie als de meest rechtse sociaal-democraat van Europa. Progressieve Nederlanders moesten niets van hem hebben, vooral niet sinds Schmidt in 1977 bij de Amerikaanse president Jimmy Carter had aangedrongen op de plaatsing van nieuwe kernwapens in West-Europa.

Bij de Bondsdagverkiezingen van 1980 werd de meest rechtse sociaal-democraat van Europa uitgedaagd door de meest rechtse christen-democraat van Europa: Franz Josef Strauss. Veel buitenlandse media zetten de Beierse volkstribuun neer als een hele of halve fascist. Dat had vooral te maken met zijn driftige pleidooien voor meer orde, veiligheid en gezag.

Nergens in Europa stelde radicaal-links zo weinig voor

Nogal wat Duitsers vonden dat prachtig. Strauss kreeg bij de verkiezingen de meeste stemmen: 44,5 procent. Maar doordat Schmidt (42,9 procent) een liberale coalitiepartner had, kwam er geen wisseling van de wacht.

Links van de behoorlijk rechtse sociaal-democratie viel in Duitsland vier decennia geleden weinig te beleven. Terwijl in landen als Frankrijk, Italië en Spanje grote communistische (regerings)partijen bestonden, scoorde de Deutsche Kommunistische Partei (DKP) nooit hoger dan 0,3 procent. Nergens in Europa stelde radicaal-links bij verkiezingen zo weinig voor als in de Bondsrepubliek.

Duitsland, zou je kunnen zeggen, was veertig jaar geleden een land met een burgerlijk-conservatieve grondtoon. Waar is dat Duitsland gebleven?

Het deelstaatparlement van Thüringen koos vorige week Thomas Kemmerich van de liberale FDP tot premier. Hij nam de plaats in van Bodo Ramelow, die ruim vijf jaar lang premier was namens Die Linke, opvolgster van de communistische partij van de DDR.

Voor democraten een heuglijke dag, zou je denken. Maar niet in het verkrampte, politiek hypercorrecte Duitsland van 2020.

Steun AfD voor liberale premier bracht Bondsrepubliek in rep en roer

Kemmerich kreeg namelijk niet alleen steun van liberale en christen-democratische leden van het deelstaatparlement. Nee, er stemden – uiteraard zonder dat iemand dat kon verhinderen – ook parlementsleden op hem van de rechtse anti-immigratiepartij Alternative für Deutschland (AfD).

De Bondsrepubliek was in rep in roer. Landelijke leiders van alle andere partijen spraken er schande van dat Kemmerich zich met stemmen van de AfD had laten kiezen. Zelfs bondskanselier Angela Merkel, op reis in Zuid-Afrika, bemoeide zich ermee. Ze vond de verkiezing van Kemmerich ‘onvergeeflijk’.

Bizar voorval: Kemmerich (FDP) trad al na één dag af

De druk werd Kemmerich te veel en al na één dag trad hij af. ‘Het enige juiste en het enige mogelijke besluit,’ meende landelijk FDP-leider Christian Lindner.

Het was een bizar, maar ook verhelderend voorval. Kennelijk heeft Duitsland liever een deelstaatpremier van de voormalige partij van Erich Honecker dan een liberaal die ook in de smaak valt bij conservatieven.

Het is de Bondsrepubliek van veertig jaar geleden. Maar dan op haar kop.