Deflatie? Geef iedereen een tijdelijke waardebon

Wat kunnen centrale banken nog doen om de inflatie aan te wakkeren, dan wel deflatie te voorkomen? Een nog ongebruikt, revolutionair instrument is in de maak, schrijft Marijn Jongsma.

Of het de tekentafel ooit verlaat, is maar de vraag, maar serieus besproken wordt het in elk geval: digitaal geld, uitgegeven door de centrale bank, dat vervolgens door burgers en bedrijven kan worden gebruikt. In het Nederlandse geval krijgen die een rekening bij De Nederlandsche Bank, waarop namens de Europese Centrale Bank (ECB) geld kan worden gestort met een tijdelijke houdbaarheid. Geen gewoon geld dus, maar eerder een waardebon uit Frankfurt. Uitgeven maar!

Even googelen op Central Bank Digital Currency (CBDC) en er duiken vooral onderzoeken op waarin wordt gewezen op de potentiële rol van dit nieuwe geldtype als baken van vertrouwen in tijden van stress, en zelfs als promotor van diversiteit en inclusiviteit.

De ouwe sok als concurrent van de bank

Een overtuigender reden voor invoering is dat het digitale centrale-bankgeld is in te zetten om een bekende tekortkoming van het monetaire beleid te omzeilen: hoe de inflatie aan te jagen (ofwel deflatie te voorkomen) als de rente al nul of licht negatief is? Een nog hogere straf op sparen invoeren? Dat klinkt eenvoudiger dan het is.

Als de rente sterk negatief wordt, dan kunnen burgers en bedrijven er immers voor kiezen hun tegoeden in munten en bankbiljetten op te nemen om ze thuis in de spreekwoordelijke ouwe sok te stoppen. Al voor dat niveau is bereikt, treedt een pervers effect op: door de lage rente gaan veel burgers juist meer sparen om te compenseren dat spaargeld niets meer opbrengt.

Geld uitstrooien op een slimme manier

Afschaffen van het fysieke geld dan maar? Of een heffing op pinnen, om het opnemen van contant geld te ontmoedigen? Het hoeft weinig betoog dat dit soort ingrepen op enorme maatschappelijke weerstand zullen stuiten.

Zo ontstond het al langer bestaande idee van helikoptergeld: geef iedereen een bedrag om de consumptie aan te jagen. De vrees is echter dat dit cadeau ook op een spaarrekening belandt.

Het digitale centrale-bankgeld is in potentie een ‘slimme’ versie van helikoptergeld: zo ontworpen dat het daadwerkelijk wordt uitgegeven. Volgens Stefanie Holtze-Jen, valutastrateeg van de Duitse vermogensbeheerder DWS, staan de centrale banken als de Federal Reserve en de Europese Centrale Bank aan de vooravond van een heuse ‘culturele revolutie’.

Een monetair precisiebombardement

Met één druk op de knop zijn Nederlandse bedrijven en gezinnen via hun rekening bij De Nederlandsche Bank van extra geld te voorzien. Ditmaal is er geen sprake van ongericht geld erin pompen, maar van een monetair precisie-bombardement. Het digitale geld kan zo worden vormgegeven dat het slechts tijdelijk geldig is (sparen heeft dan geen zin meer) of alleen voor bepaalde doelen te gebruiken is. Niet voor schuldaflossing, wel voor bijvoorbeeld restaurantbezoek.

Een soort moderne waardebonnen dus. Ook dit is geen garantie voor succes: de waardebonnen kunnen ‘gewone’ uitgaven immers verdringen. Feit is dat de coronacrisis centrale banken stimuleert om hun lege gereedschapkist aan te vullen met oplossingen die we nog niet eerder hebben gezien.