Wil Emmanuel Macron dat Vladimir Poetin opnieuw hard – of nog harder – ingrijpt in Tsjetsjenië? Gezien de exodus van jihadisten uit de Kaukasus naar elders, zal dat Frankrijk niet veiliger maken, schrijft Robbert de Witt.
Tussen alle opiniestukken en analyses over de gruwelijke executie van leraar Samuel Paty was het een onopvallend, maar zeer intrigerend bericht uit het Élysée: president Emmanuel Macron heeft ambtsgenoot Vladimir Poetin begin deze week gevraagd om de gezamenlijke aanpak van terrorisme te intensiveren en illegale immigratie samen tegen te gaan.
Dat klinkt in eerste instantie logisch, omdat dader Abdullakh Anzorov in Moskou is geboren en in Frankrijk asiel kreeg. Maar de verklaring van het presidentieel paleis roept ook allerlei vragen op.
Robbert de Witt (1978) is Buitenlandredacteur bij Elsevier Weekblad. Hij blogt wekelijks op donderdag over mondiale ontwikkelingen en de gevolgen ervan voor Nederland en Europa.
Een dag na de onthoofding van Paty benadrukte de Russische regering nog, via de ambassade in Parijs, dat Rusland niets met de zaak te maken heeft. Anzorov was weliswaar geboren in Moskou, maar was twaalf jaar geleden met zijn familie vertrokken. In Frankrijk vroegen, en kregen zij asiel. Daarmee, benadrukte een regeringswoordvoerder, kwam automatisch de Russische nationaliteit te vervallen.
Nergens in Europa wonen zoveel gevluchte Tsjetsjenen als in Frankrijk
Toch speelt Rusland, getuige het telefoontje van Macron, wel een grote rol in deze kwestie. Althans, in de Tsjetsjeense kwestie. Het is namelijk niet voor niets dat nergens in Europa zo veel Tsjetsjenen wonen als in Frankrijk.
Wie de afgelopen weken naar de Britse documentaire Putin: a Russian Spy Story keek, realiseert zich weer hoe cruciaal de oorlog in Tsjetsjenië was voor het politieke overleven van Poetin.
Lees ook het commentaar van Robbert de Witt: Na onthoofding Samuel Paty rest Macron slechts oorlog tegen moslimextremisme
Islamisten uit de overwegend islamitische Kaukasus-republiek probeerden eind jaren negentig een islamitische heilstaat te vestigen in het naburige Dagestan. En vervolgens gaven de Russische autoriteiten Tsjetsjeense terroristen de schuld van een serie bomaanslagen in Rusland.
Poetin stond aan de zijde van het Westen
Het genadeloze optreden tegen Tsjetsjeense rebellen, die ook nadat het Russische leger Grozny had ingenomen in 2003 aanslagen bleven plegen, maakte Poetin populair in eigen land. Maar vanuit het Westen kwam vooral felle kritiek op het keiharde Russische legeroptreden. Terwijl Poetin, ook in de jaren erna, bleef volhouden dat Rusland aan de zijde van het Westen stond. Immers, zei Poetin, westerse landen aangevoerd door de Amerikanen vochten na 11 september 2001 ook tegen extremisten die zeiden te handelen uit naam van Allah. Maar op een enkeling na wilde niemand in het Westen zich associëren met Poetins vuile oorlog op de Kaukasus.
Het Russische vermorzelen van de islamitische opstand daar had wel grote gevolgen, die nu nog worden gevoeld. Door de strijd tegen het Rode Leger waren jihadisten uit Tsjetsjenië geharde, verbeten vechters geworden. En zij zochten elders hun heil, Tsjetsjenië was voor hen verloren. Niet alleen oorlogsvluchtelingen, ook jihadisten meldden zich in het Westen als asielzoeker. En vaak ook met succes.
Tsjetsjenen onder de vlag van IS
Vooral Syrië en Irak bleken vanaf 2012 veel Tsjetsjeense strijders te trekken, gelokt door de islamitische heilstaat van IS. In 2014 werd Omar al-Shishani – Omar de Tsjetsjeen – een van de militaire leiders in het kalifaat. Hij had in Georgië al tegen de Russen gevochten. Volgens schattingen vochten er zeker tweehonderd jihadisten uit Tsjetsjenië mee onder IS-vlag in Syrië en Irak.
Maar extremistische Tsjetsjenen doken net zo goed op in het Westen. In 2013 pleegden twee Tsjetsjeense vluchtelingen uit Dagestan, Tamerlan en Dzjochar Tsarnajev, een bomaanslag op de marathon van Boston. En in mei 2018 stak een Tsjetsjeens asielzoeker in Parijs verscheidene mensen neer. Vier raakten gewond, er viel één dode. IS claimde de aanslag.
Meer over deze problemen in Frankrijk: Gevechten in Dijon tussen Tsjetsjenen en Noord-Afrikanen
Met dit alles in het achterhoofd is het verzoek van Macron om meer te gaan samenwerken en iets te doen aan ‘illegale immigratie’ extra opmerkelijk. De moordenaar van Samuel Paty was niet dankzij illegale immigratie Frankrijk binnengeslopen. Integendeel. In Frankrijk leven naar schatting bijna zeventigduizend Tsjetsjenen. Parijs verwelkomde ze met open armen, zoals zoveel asielzoekers.
Exodus van jihadisten
En wat zou Macron bedoelen met een gezamenlijke aanpak van terrorisme? Wil hij dat Poetin opnieuw hard – of nog harder – ingrijpt in Tsjetsjenië? Gezien de exodus van jihadisten naar elders, zal dat Frankrijk toch niet veiliger maken.
Eén ding staat vast: Vladimir Poetin zal tevreden zijn geweest met het overleg. Hij heeft erkenning voor zijn strijd tegen moslimextremisme in de zuidelijke Kaukasus. Al heeft dat wel twintig jaar geduurd.