Napoleon bewijst: geschiedenis is ook kwestie van man en moment

De Nederlandse plaats in de geschiedenis is in hoofdzaak bepaald is door het grote schaakspel van het continent, met de grote mannen – Napoleon, Metternich, Wellington – aan het bord, schrijft Constanteyn Roelofs. Hij verdiept zich in de geschiedenis van de kleine Corsicaan.

In deze tijden van corona en de door de kroegensluiting gedwongen verbanning naar de studeerkamer ben ik flink besmet met het Napoleonvirus. Ik ben gelukkig niet de enige: onlangs verscheen een bundel onder redactie van prof. Lotte Jensen waarin zij en een heel stel collega’s aantonen dat we nog steeds in belangrijke mate leven in de wereld die door Le Petit Caporal geschapen is.

Corsicaanse micromanager

Omdat de Corsicaanse micromanager zich werkelijk met álles bemoeide, danken we waterschappen, achternamen, wetboeken en alles tot de berenmutsen van de ceremoniële garde op Prinsjesdag aan deze tijd. In breder verband is de rise and fall van Napoleon verantwoordelijk voor onze constitutionele monarchie en rechtsorde en belangrijke institutionalisering van kunst en wetenschap is ook een zeer napoleontisch gegeven, nog afgezien van de territoriale afbakening die voortkwam uit de serie oorlogen aan het begin van de negentiende eeuw.

Deze continentale, persoonlijke focus is bijzonder verfrissend omdat het zo lekker tegen de historische mode ingaat. Onder druk van een bepaald slag institutioneel sterk ondersteunde activisten en een academische traditie van vervaalde radicale chic wordt er de laatste tijd gedaan alsof Nederland vooral een product is van de koloniale tijd en koloniale geschiedenis: een etnisch gescheiden samenleving op racistische fundamenten die, uit een witte en kapitalistische ideologie, uit plunderen ging in de rest van de wereld, wat op een of andere manier heeft geleid tot de gruwelen van Zwarte Piet, de mocromaffia en ongetrouwde tienermoeders in de Bijlmer.

Geschiedenisbeeld van slachtofferschap

Deze marxistische en sociologische visie  genoemd geschiedenis keert zich nadrukkelijk tegen wat met afkeuring Big Man History  wordt genoemd: de geschiedenis van witte keizers en generaals. Men put zich uit in het beschrijven van de kleinste minutiae van onderdrukten, de psychologie van witheid, en zoekt naarstig naar de Grote Vrouwen en de Zwarte Mozarts.

Met allerlei vage cijfers en geïmpliceerde beschuldigingen van onderbewuste psychiatrische complexen wordt zo een geschiedenisbeeld in elkaar gevouwen dat van slachtofferschap aan elkaar hangt en waarbij de activistische historici en hun handlangers in de pers een soort tribunaal inrichten met duidelijke schuldigen (de witten) en duidelijke slachtoffers (de rest) – en alle koloniale en imperiale ambities, slavendrijverspraktijken van bruine mensen en wat dies meer zij ook allemaal de schuld is van de allesoverheersende naamloze witte Europeaan.

Man en een moment

Het krachtige antidotum tegen deze verwrongen, Amerikaans-modieuze en op Amsterdam en huidige problemen gerichte vorm van geschiedschrijving is het verhaal van Napoleon, waarin maar eens wordt aangetoond dat de Nederlandse plaats in de geschiedenis weliswaar voor een niet onbelangrijk deel is bepaald door de koloniale toestanden, maar in hoofdzaak het resultaat is van het grote schaakspel van het continent, met de grote mannen – Napoleon, Metternich, Wellington – aan het bord.

Natuurlijk, er spelen vast allerlei bewuste en onbewuste psychologische complexen op de achtergrond van de geschiedenis, er is vast wat te zeggen voor wat ideologische achtergrondjes, maar soms is geschiedenis ook gewoon een kwestie van een man en een moment. Waterloo was immers geen kwestie van performatieve stereotypen en geperpetueerde witheid, maar gewoon een strijd met huzaren en kanonnen.

Dat een jonge Corsicaan met een beetje mal accent en een hoofd voor cijfertjes en fenomenaal geheugen binnen twintig korte jaren de complete koers van de geschiedenis deed omslaan en aan wie wij ook ons Koninkrijk te danken hebben, is en blijft magisch. In weerwil van alle historische en historiografische trends blijft de kleine korporaal met kop en schouders boven het maaiveld uitsteken.