Hugo de Jonge verdient waardering

Over demissionair minister Hugo de Jonge had ik het helemaal mis, schrijft Zihni Özdil. Want hij heeft kwaliteiten die demissionair premier Mark Rutte mist, zoals verantwoordelijkheidsgevoel en authenticiteit. En hij streeft naar een hoger doel.

Hugo de Jonge? Is dat niet die vent met die rare schoenen, strak gecoiffeerd kapsel en zonnebankbruine huid? Die zichzelf zo belangrijk vindt? Die ijdeltuit van het Rotterdamse CDA? Oh ja, die.

Dat is zo’n beetje de samenvatting van wat er door me heen ging toen Hugo de Jonge (CDA) in 2017 minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport werd. In de coronacrisis leek mijn beeld te worden bevestigd. Lange uitweidingen, veel selfies en een enigszins belerende toon zijn de voormalige schooldirecteur niet vreemd. Ook is De Jonge vanaf het begin van de coronacrisis heel goed in doelen formuleren. Niet zelden worden die met hoon ontvangen door linkse commentatoren, mijzelf incluis.

Deze week nog zei cabaretier Dolf Jansen:

 Hugo de Jonge is een soort flitsbezorger. Hij belooft dat hij de benodigde producten, zoals boosterprikken, ruim binnen de marge zal bezorgen en uiteindelijk in plaats van het beloofde bovenstaande blijkt hij pannenkoekenmeel bij zich te hebben.

Die hoon komt trouwens niet alleen van linkse commentatoren. Over de hele breedte krijgt hij harde kritiek. Om zijn schoenen. Om zijn uiterlijk. Om zijn ‘grote woorden’. Om zijn vermeende ego. Essayisten van weblog GeenStijl proberen zelfs van #hugodejongekanniks een dingetje te maken.

Maar hoe terecht is het dat onze zorgminister tout weldenkend Nederland, van links tot rechts, lijkt te verenigen in een kakofonie van afkeer? Wat is nou concreet de kritiek op hem? En wat zegt dat over de Nederlandse debatcultuur?

Een bescheiden, authentieke man die oprecht begaan is met Nederland

Deze vragen kwamen pas bij me op nadat ik Code Rood − het boek van Thijs Broer en Peter Kee – had gelezen over wat er achter de schermen gebeurde tijdens de aanpak van de coronacrisis. Sterker nog: door de informatie in het boek begon ik me erg te schamen over hoe makkelijk ik had geoordeeld. Ja, zelfs ik, ‘de vrijdenker die zich niet laat beknotten door deze of gene bubbel!’ – over ego gesproken.

Letterlijk alles wat de critici over Hugo de Jonge zeggen, is onjuist. Precies het tegenovergestelde is het geval. Hugo de Jonge is een bescheiden, authentieke man die oprecht begaan is met Nederland. Die grote dingen wil bereiken zonder te verzanden in de stroperige polder. Die bereid is verantwoordelijkheid te nemen en zichzelf op te offeren voor dat hogere doel.

Broer en Kee beschrijven bijvoorbeeld hoe De Jonge op 18 maart 2020 al aan het bellen is met CEO’s van bedrijven in binnen- en buitenland. Om beademingsapparatuur voor de Nederlandse intensive care te bemachtigen. Ook al is hij op dat moment alleen de baas van de langdurige zorg, niet van de acute zorg. In die crisissituatie, toen de mensen van de acute zorg geen tijd meer hadden, nam De Jonge graag achter de schermen een verantwoordelijkheid die hij niet had hoeven te nemen. Achter de schermen, benadruk ik hier. Dat betekende dat hij bij succes geen credits zou krijgen, maar bij falen potentieel de kop van jut zou worden. En een succes werd het. Zo was De Jonge creatief genoeg om koning Willem-Alexander in te schakelen. Opdat die zijn persoonlijke contacten in Duitsland ging bewegen om ervoor te zorgen dat een producent de toen zeer schaarse beademingsapparatuur aan Nederland kon leveren.

Toen minister voor Medische Zorg Bruno Bruins (VVD) instortte, aarzelde De Jonge geen moment om – op verzoek van Mark Rutte (VVD) – zijn taken over te nemen. Met alle risico’s van dien. Sindsdien trotseert hij alles waarvoor de premier wegduikt. Op de coronapersconferenties is dat duidelijk te zien. Rutte geeft steeds een korte samenvatting van welke beslissingen er zijn genomen – ‘op advies van de experts’ benadrukt hij dan telkens. Om zich vervolgens achter De Jonge te verstoppen, zodat hij zelf niet wordt gegrild door de vaderlandse pers. Het is niet dat De Jonge dit niet weet. Hij accepteert het omdat hij het belangrijk vindt dat de media, en daarmee het Nederlandse volk, geïnformeerd blijft. Waar Rutte met korte woordspelletjes alles van zich af laat glijden, neemt De Jonge ook nog eens ruim de tijd om te antwoorden.

De Jonge trotseert de duivelse krachten van de polder

Nog veel meer voorbeelden staan in het boek Code Rood om hier op te noemen. Maar bij wie de feiten achter de schermen leert kennen, rijst het beeld van een man die de duivelse krachten van de polder trotseert. Je kunt soebatten over of alles wat hij wil wel nuttig en nodig is. Zo ben ik zelf sceptisch over de zogenaamde QR-code-samenleving. Maar omdat De Jonge snapt dat de Nederlandse bestuurscultuur − ellenlang vergaderen, verantwoordelijkheden uitsmeren en niks doen tot het te laat is − funest is tijdens een pandemie, drukt hij af en toe dingen door, soms zelfs via de media. Zodat die vermoeiende technocraten in de polder wel in beweging moeten komen. Want vergis u niet: De Jonge moet werken met de weerbarstigheid van een zorgstelsel dat door de PvdA dermate is gedecentraliseerd en vermarkt dat landelijk de regie nemen institutioneel bijna onmogelijk is.

En zijn vermeende ego? In Code Rood wordt beschreven hoe Hugo de Jonge Tweede Kamerlid Pieter Omtzigt nooit losliet, zelfs niet nadat Omtzigt de lijsttrekkersverkiezingen had verloren. En hoe hij daarna op instigatie van de CDA-top − die om onbegrijpelijke redenen een charismaloze pion van de bankenlobby als partijleider naar voren schoof − alsnog een stap opzij deed. Omdat hij het belang van de partij belangrijker vindt dan zijn eigen ambities.

Juist verfrissend om een leider als Hugo de Jonge te hebben

Beoordeel een boek niet naar zijn kaft, is het adagium. Een adagium waaraan ik mezelf niet heb gehouden inzake Hugo de Jonge. Niet de feiten, maar de oppervlakkigheden van het beeld bewogen mij om hem, typisch Nederlands, af te rekenen op futiliteiten – zoals zijn schoenen en zijn manier van praten. Je mag geen karakter hebben en je mag niet te veel praatjes hebben, is dan het kader van waaruit je denkt.

Een beklemmend kader dat alleen het kleinzielige moralisme van een benepen debatcultuur dient.

Zeker in een land waar niemand de baas is en iedereen zich verschuilt in de drassige polder, moeten we met z’n allen begrijpen dat het juist verfrissend is om een leider als Hugo de Jonge te hebben.