Aandelenmarkten stijgen meestal, en soms gaat dat zo hard dat ze losraken van de werkelijkheid, waardoor er een zeepbel ontstaat. Uit ons onderzoek blijkt echter dat dit historisch gezien zeldzaam is.[i] Uit de ervaringen van Fisher Investments Nederland met zeepbellen komt een nieuw kenmerk naar voren. Hier leggen we uit waarom ze voorkomen, hoe je ze kunt herkennen en hoe je moet omgaan met discussies over zeepbellen.
Uit de ervaringen Fisher Investments Nederland blijkt dat zeepbellen historisch gezien uit twee hoofdcomponenten bestaan: een irrationele vraag en een op hol geslagen aanbod van aandelen. Het eerste doet zich voor wanneer er sprake is van een euforisch beleggerssentiment. We hebben ontdekt dat veel beleggers in dit soort omstandigheden zo enthousiast worden over aandelen dat ze geen oog meer hebben voor verslechterende fundamentals. Dat sluit aan op de manier waarop de legendarische belegger Sir John Templeton bullmarkten (aanhoudende perioden van doorgaans stijgende aandelenkoersen) beschreef: “Bullmarkten worden geboren uit pessimisme, groeien door scepticisme, rijpen door optimisme en sterven door euforie.”[ii]
Maar wij denken niet dat een onverzadigbare vraag het enige kenmerk is van zeepbellen. Een andere voorwaarde voor het ontstaan van een zeepbel is volgens Fisher Investments Nederland wat de Schotse journalist Charles Mackay in 1841 omschreef als ‘de waanzin van de menigte’, die bedrijven ertoe aanzet een overvloed aan aandelen uit te geven om aan de irrationele vraag te voldoen.[iii] In het moderne tijdperk zien we dat dit het moment is waarop de winstverwachtingen zo hoog liggen dat ze onmogelijk kunnen worden waargemaakt. Meestal wordt er dan beweerd dat traditionele factoren en maatstaven niet meer werken, dat conventionele methoden om bedrijven te waarderen achterhaald zijn en dat de daaruit voortvloeiende structurele veranderingen ertoe leiden dat de oude wereld wordt weggevaagd. Voordat iedereen wordt teruggefloten door de realiteit, wat wel even kan duren, kan het emissievolume exponentieel toenemen in een op hol geslagen markt om te voldoen aan de vraag van de massa naar schijnbaar aantrekkelijke beleggingsmogelijkheden. Wanneer dat uitloopt op een illusie en de bedrijven niet aan de verwachtingen kunnen voldoen, barst de zeepbel en volgt meestal een bearmarkt (een marktdaling van meer dan 20% als gevolg van fundamentele factoren), zo blijkt uit onze ervaring.
De internetzeepbel van 2000 een goed voorbeeld van een dergelijk aanbodoverschot, zo blijkt uit de ervaringen van Fisher Investments Nederland. Door de zogeheten ‘nieuwe economie-gedachte’ geloofden veel mensen aan het eind van de jaren negentig dat het internet en de digitale handel de conjunctuurcyclus zouden kunnen doorbreken, wat een tijdperk van eindeloze groei zou inluiden.[iv] De commentatoren die we volgden, voerden aan dat het aantal kliks – oftewel het websiteverkeer – belangrijker is dan winst en dat bedrijven die deze genereren alleen maar kunnen stijgen. Maar uit ons onderzoek bleek dat bedrijven niet levensvatbaar zijn als ze geen bedrijfsmodel hebben dat voor voldoende winstgroei zorgt. We constateerden dat veel internetbedrijven hun kasgeld er doorheen joegen en tegelijkertijd enorme verliezen boekten. Hoewel sommige die periode hebben overleefd omdat ze in staat waren een duurzaam bedrijfsmodel te ontwikkelen, waarbij een handjevol uiteindelijk spectaculaire successen boekte, slaagden de meeste daar niet in.[v]
Maar hoe kunnen beleggers een zeepbel herkennen? Een veelzeggend signaal dat naar voren komt uit de analyse van de financiële pers door Fisher Investments Nederland is de wijdverbreide en overweldigende overtuiging dat aandelen altijd stijgen: een eenrichtingsweg naar rijkdom waar geen eind aan komt. We hebben geconstateerd dat die visie bij veel toonaangevende media voorpaginanieuws is en dat het publiek op die manier aanlokkelijke en unieke beleggingskansen krijgt voorgeschoteld. Niet alleen lijken hebzucht of de angst om iets te missen de boventoon te voeren, maar we hebben ook geconstateerd dat critici van het fenomeen ronduit worden genegeerd, zo niet uitgejoeld of belachelijk gemaakt.
Uit onze analyse van zeepbellen blijkt dat er ook vaak sprake is van een buitensporige stijging van effectenkredieten (geld lenen van brokers om aandelen te kopen), wat erop wijst dat sommige beleggers bij het streven naar een hoger rendement het risico van verlies misschien over het hoofd zien. We zien dat dit vaak gepaard gaat met excessieve beursintroducties (IPO’s), vooral van bedrijven van lage kwaliteit met verdachte bedrijfsmodellen (zwakke verkoop- en winstvooruitzichten). Onze ervaring is dat zakenbankiers inspelen op de toegenomen vraag naar de populairste aandelen door nieuwe bedrijven ertoe aan te zetten kapitaal aan te trekken op de beurs. Deze stijging van het aandelenaanbod in de vorm van beursintroducties van lage kwaliteit, in combinatie met torenhoge verwachtingen bij beleggers, kan erop wijzen dat er een zeepbel in de maak is.
Een andere indicator van een potentiële zeepbel zijn de stijgende waarderingen. Volgens Fisher Investments Nederland zijn waarderingen (zoals koers-winstverhoudingen) doorgaans niet zo nuttig om de trend van de aandelenmarkt te bepalen, omdat markten toekomstgericht zijn en waarderingen gebaseerd zijn op prijzen uit het verleden en dus geen voorspellende waarde hebben. Volgens ons zijn de fundamentele vooruitzichten van de bedrijven vaak al in die cijfers verwerkt. Maar als de waarderingen opeens flink omhooggaan, kan dat wijzen op het begin van een euforisch sentiment.
Als je weet waar je op moet letten, ben je volgens ons als belegger beter in staat om discussies in de financiële media over zeepbellen op hun juiste waarde in te schatten. Uit de ervaringen van Fisher Investments Nederland komt nog een ander belangrijk punt naar voren waar beleggers zich bewust van moeten zijn, namelijk dat er ook een signaal bestaat waaruit kan worden opgemaakt dat er geen sprake is van een zeepbel: Als steeds meer krantenkoppen waarschuwen voor een zeepbel, is het sentiment volgens ons niet euforisch. Die negatieve aandacht zorgt op zichzelf al voor een afkoeling van het sentiment. We gaan even terug naar Templetons omschrijving van de sentimentcyclus van een bullmarkt: Als scepticisme de overhand heeft, betekent dat dat beleggers niet irrationeel enthousiast zijn over aandelen, terwijl dat wel een belangrijk ingrediënt van een zeepbel is.
Inschatten of het sentiment aansluit op de werkelijkheid, is naar onze mening meer kunst dan wetenschap. Het vergt discipline en permanente aandacht. Maar volgens Fisher Investments Nederland loont het de moeite om na te gaan of er een zeepbel in de maak is of niet.
Volg ons op social media voor de laatste marktontwikkelingen en updates van Fisher Investments Nederland:
Fisher Investments Nederland is de handelsnaam die wordt gebruikt door de vestiging van Fisher Investments Luxembourg, Sàrl in Nederland (“Fisher Investments Nederland”). Fisher Investments Luxembourg, Sàrl is een in Luxemburg geregistreerde besloten vennootschap met beperkte aansprakelijkheid (ondernemingsnummer: B228486) wat ook handelt onder de naam Fisher Investments Europe (“”Fisher Investments Europe””). Fisher Investments Europe staat onder toezicht van de CSSF. Statutaire zetel Fisher Investments Europe: K2 Building, Forte 1, Third Floor, 2a rue Albert Borschette, L-1246 Luxembourg. Fisher Investments Europe besteedt sommige aspecten van het dagelijkse beleggingsadvies, portefeuillebeheer en portefeuillehandelingen uit aan gelieerde ondernemingen.
Dit document bevat de algemene visie van Fisher Investments Europe en dient niet te worden beschouwd als persoonlijk beleggings- of belastingadvies of een afspiegeling van de prestaties van cliënten. Er wordt niet gegarandeerd dat Fisher Investments Europe deze visie zal handhaven. Deze kan immers veranderen op grond van nieuwe informatie, analyses of heroverweging. Niets in dit document is als aanbeveling of prognose van marktomstandigheden bedoeld. Het is eerder bedoeld om een standpunt weer te geven. De huidige en toekomstige markten kunnen sterk afwijken van de hier geschetste scenario’s. Bovendien worden geen garanties gegeven met betrekking tot de nauwkeurigheid van eventuele aannames gemaakt in illustraties in dit document.
[i]Bron: FactSet, per 11‑6-2024. Gebaseerd op de MSCI World Index, 31‑12‑1969 tot en met 10‑6-2024.
[ii]“Bull Markets Are Born on Pessimism, Grow on Skepticism, Mature on Optimism, and Die on Euphoria,” Barry Popik, The Big Apple, 15‑12‑2010.
[iii] “Memoirs of Extraordinary Popular Delusions and the Madness of Crowds,” Charles Mackay, Richard Bentley (uitgever), 1841.
[iv] “What Is an Economic Bubble and How Does It Work, With Examples,” Will Kenton, Investopedia, 3‑4-2022.
[v] “Lessons of Survival, From the Dot-Com Attic,” Leslie Berlin, New York Times, 21‑11‑2008 Geraadpleegd via het internetarchief.
