Is economisch verval een gevolg van vergrijzing? Commentatoren die wij volgen, beweren vaak dat een vergrijzende bevolking naast minder consumenten, arbeidskrachten en productiviteit ook grotere fiscale lasten voor de overheid met zich meebrengt. Dit zijn allemaal scenario’s die volgens hen de economische groei en op den duur de aandelenkoersen zullen aantasten. Toch blijkt uit onderzoek van Fisher Investments Nederland naar de economische gevolgen van de bevolkingsontwikkeling dat deze vrees te zwaar tilt aan demografie en vergrijzing.
Uit onderzoek van Fisher Investments Nederland naar populatietrends blijkt dat deze verschuivingen extreem langzaam verlopen – vele jaren, zelfs over verschillende generaties. Volgens de Verenigde Naties (VN) schommelde het geboortecijfer van Amerika in de jaren vijftig boven de 20 geboortes per 1000 inwoners.[i] Dit was een naoorlogs fenomeen dat de Amerikanen “The Baby Boom” noemen, wat veel demografische angsten heeft gevoed. De geboortecijfers van die periode blijven namelijk onovertroffen. In 1969 was het Amerikaanse geboortecijfer gedaald naar 17,5 geboortes per 1000 inwoners, en halverwege de jaren zeventig daalde dit cijfer onder de 15.[ii] In de jaren tachtig en negentig van de vorige eeuw trok het weer wat aan, voordat het weer afzwakte. Nu wijzen de cijfers op bijna 10 geboortes per 1000 inwoners.[iii] Wij denken dat we hier veel van kunnen leren. Hoewel er weliswaar een algemene neerwaartse trend op te merken valt, is het verloop nogal wisselvallig. Lineaire prognoses op basis van de laatste geboortecijfers lijken ons niet erg betrouwbaar. Maar we zien dat de meeste bevolkingsprognoses een lineaire berekening gebruiken waarbij er geen rekening wordt gehouden met mogelijke toekomstige veranderingen (zoals immigratie). De VN heeft ook toegegeven dat landen vaak verkeerde cijfers opgeven en weinig rekening houden met de gevolgen van ingrijpende gebeurtenissen of de impact ervan te laag inschatten.[iv]
Maar volgens onderzoek van Fisher Investments Nederland naar deze langetermijntrends is er weinig bewijs dat ze de economische groei of de marktomstandigheden beïnvloeden. Denk maar eens na: in de hierboven beschreven periode waren de geboortecijfers in de VS praktisch gehalveerd.[v] Desondanks groeide de economie over het algemeen in dezelfde richting als die van de aandelenmarkten, met inbegrip van afwisselende periodes van groei en krimp en stieren- en berenmarkten.[vi] Dit benadrukt volgens ons twee punten: Eén, de bevolkingsontwikkeling heeft de algemene economische richting niet bepaald. Twee, wij denken dat de onderliggende marktcycli meer gedreven worden door andere factoren die meer van belang zijn voor de financiële markten. Volgens onderzoek van Fisher Investments Nederland lopen de aandelenkoersen ongeveer 3 – 30 maanden vooruit, waarbij de focus ligt op hoe de bedrijfswinsten zich waarschijnlijk zullen ontwikkelen. Naar onze mening zijn de bedrijfswinsten een weerspiegeling van de economische cyclus. Deze cijfers lopen in lijn met de regelmatige ups en downs van de conjunctuur, terwijl bevolkingstrends pas na tientallen jaren naar voren komen (zoals we eerder hebben uitgelegd). In figuur 1 ziet u alle 23 landen die deel uitmaken van de MSCI World Index gerangschikt naar bevolkingsgroei over een periode van tien jaar. Als bevolkingstrends daadwerkelijk een invloed zouden hebben op de aandelenmarkten, zouden we kunnen verwachten dat de regio’s met sneller groeiende populaties op lange termijn betere marktrendementen opleveren. Maar zoals u ziet, is er geen verband tussen de prestaties van de aandelenmarkt en demografische gegevens.
Figuur 1: De bevolkingsgroei van de landen die deel uitmaken van de MSCI World Index en hun rendement op aandelen
De analyse van Fisher Investments Nederland van overheidsbeleid bij vergrijzing toont aan dat politici hierop kunnen inspelen – en dat hebben ze in het verleden ook gedaan. Landen kunnen bijvoorbeeld hun belastingstelsel zo nodig aanpassen om een grotere pensioenlast te blijven financieren. Als alternatief kunnen politici de pensioenleeftijd aanpassen, iets wat de Franse regering onlangs heeft gedaan. [vii] Dat kan tot een pijnlijke overgang leiden en de betrokkenen frustreren, maar door dergelijke maatregelen wordt de druk op het pensioenstelsel verlicht. We hebben gezien dat regeringen ook andere opties overwegen om de pensioenpot te financieren, waaronder het afstemmen van uitkeringen aan de kosten van levensonderhoud en het verrichten van inkomenstoetsingen (waardoor mensen met hogere inkomsten buiten het pensioeninkomen geleidelijk worden uitgesloten van overheidssteun). We willen geen oordeel vellen, maar dergelijke beleidsinstrumenten hebben wel degelijk effect.
Nu economieën steeds meer leunen op diensten en kennis, kunnen oudere generaties een bijdrage blijven leveren aan de beroepsbevolking. Fisher Investments Nederland is van mening dat hun ervaring waardevol kan zijn.[viii] Denk maar eens na: sinds 2005 is het aantal 55-64-jarigen op de Europese arbeidsmarkt van 37,2 miljoen naar 47,8 miljoen gestegen.[ix] En dan is er nog de technologische vooruitgang, die de productiviteit heeft verhoogd en de economische groei per hoofd van de bevolking heeft gestimuleerd.[x] De assemblagelijn van de Amerikaanse industrieel Henry Ford uit het begin van de 20e eeuw is een klassiek voorbeeld: de autoproductie werd teruggebracht van een halve dag tot iets meer dan anderhalf uur.[xi] Kunstmatige intelligentie is een recent voorbeeld, aangezien de ontwikkelingen op dit gebied de vooruitgang in de gezondheidszorg, het vervoer, de productie en de landbouw hebben aangewakkerd.[xii] Bovendien spenderen investeerders miljarden euro’s aan het financieren van innovaties, en een deel van die investeringen is gericht op het ondersteunen van ouderen (zoals medicijnen en apparaten om de levensstandaard te verbeteren). Volgens ons is dat een positief rendement voor de economie.
Bovendien is een oudere bevolking (nog steeds) in staat om goederen en diensten te consumeren, van uitgaven voor medische rekeningen tot het verwennen van familieleden met diners of vakanties. Fisher Investments Nederland vindt dit een positieve economische bijdrage, ongeacht of deze uitgaven afkomstig zijn van het overheidspensioen of uit een persoonlijk spaarpotje. Naar onze mening lijkt datgene wat commentatoren als een uitdaging zien, juist te wijzen op een investeringskans en het potentieel voor economische groei – en niet andersom.
Volg ons op social media voor de laatste marktontwikkelingen en updates van Fisher Investments Nederland:
Fisher Investments Nederland is de handelsnaam die wordt gebruikt door de vestiging van Fisher Investments Luxembourg, Sàrl in Nederland (“Fisher Investments Nederland”). Fisher Investments Luxembourg, Sàrl is een in Luxemburg geregistreerde besloten vennootschap met beperkte aansprakelijkheid (ondernemingsnummer: B228486) wat ook handelt onder de naam Fisher Investments Europe (“”Fisher Investments Europe””). Fisher Investments Europe staat onder toezicht van de CSSF. Statutaire zetel Fisher Investments Europe: K2 Building, Forte 1, Third Floor, 2a rue Albert Borschette, L-1246 Luxembourg. Fisher Investments Europe besteedt sommige aspecten van het dagelijkse beleggingsadvies, portefeuillebeheer en portefeuillehandelingen uit aan gelieerde ondernemingen.
Dit document bevat de algemene visie van Fisher Investments Europe en dient niet te worden beschouwd als persoonlijk beleggings- of belastingadvies of een afspiegeling van de prestaties van cliënten. Er wordt niet gegarandeerd dat Fisher Investments Europe deze visie zal handhaven. Deze kan immers veranderen op grond van nieuwe informatie, analyses of heroverweging. Niets in dit document is als aanbeveling of prognose van marktomstandigheden bedoeld. Het is eerder bedoeld om een standpunt weer te geven. De huidige en toekomstige markten kunnen sterk afwijken van de hier geschetste scenario’s. Bovendien worden geen garanties gegeven met betrekking tot de nauwkeurigheid van eventuele aannames gemaakt in illustraties in dit document.
[i] Bron: de VN, per 14-04-2023.
[ii] Ibid.
[iii] Ibid.
[iv] “World Population Prospects The 2012 Revision,” Population Division, het departement economische en sociale zaken van de Verenigde Naties, 2012.
[v] Bron: de VN, per 14-04-2023.
[vi] Bron: het Amerikaans Bureau voor Economische Analyse, per 14-04-2023. Gebaseerd op het totaalrendement van de S&P 500 Index en het Amerikaanse bruto binnenlands product (bbp), 01-01-1950 tot en met 13-04-2023. Het bbp is een door de overheid berekende raming van de economische productie. Een stierenmarkt is over het algemeen een jarenlange periode van stijgende aandelenkoersen. Een berenmarkt is een langdurige daling van de aandelenmarkt met meer dan 20% die meestal wordt veroorzaakt door fundamentele factoren. Schommelingen in de wisselkoers tussen de dollar en de euro kunnen leiden tot hogere of lagere beleggingsrendementen.
[vii] “French President Macron Overrides Parliament to Pass Retirement Age Bill,” Jenni Reid, CNBC, 16-03-2023.
[viii] “Americans Are Retiring Later in Life Versus 30 Years Ago,” Kerry Hannon, Yahoo! News, 29/8/2022 en “Why People Are Working Longer,” C.S., The Economist, 11-06-2018.
[ix] Bron: De Federal Reserve Bank van St. Louis, per 14-04-2023. Beroepsbevolking: 55-64 jaar: alle personen binnen de eurozone (19 landen), 2005 tot en met 2021.
[x] “Five Ways Technology Can Help the Economy,” Elena Kvochko, World Economic Forum, 11-04-2013.
[xi] “Ford’s Assembly Line Starts Rolling,” Staff, History.com, 30-11-2020.
[xii] “What Is Artificial Intelligence and How Is It Used?,” Staff, het Europees Parlement, 29-03-2021. Kunstmatige intelligentie (AI) is een technologie waarbij machines leren om menselijke reacties na te bootsen op basis van grote hoeveelheden data.
