Instinct is onderdeel van wat ons menselijk maakt. Nuttig of niet, ons instinct komt telkens weer om de hoek kijken bij onze dagelijkse besluitvormingsprocessen.
Helaas is het voor beleggingsbeslissingen niet anders. Waarom “helaas”? Ons instinct werkt vaak averechts bij beleggen. U hoort uw collega’s wellicht zeggen dat ze gewoon “wisten” dat aandeel X met 15% zou dalen. We horen deze verhalen voortdurend wanneer instinct ons de juiste beslissing doet nemen. Of we “wisten” dat iets vervelends zou gebeuren en we maakten de fout om niet naar ons instinct te luisteren. Ten minste, zo herinneren we het ons. Bij deze overtuigingen is het echter vrijwel altijd uw brein dat u voor de gek houdt.
‘Behavioural finance’ is een stroming binnen de gedragspsychologie, die tracht te begrijpen hoe ons brein zich heeft ontwikkeld als het gaat om de manier waarop dagelijkse beslissingen worden genomen. Financiële deskundigen gebruiken behavioural finance om te begrijpen hoe het komt dat beleggers fouten maken. Geen wonder dus dat onze hersenen, die in de afgelopen millennia prima in staat waren om onze overleving te waarborgen, veel minder goed in staat zijn om de meer eigentijdse beleggingsprocessen te verwerken. Als we iets hebben geleerd van behavioural finance, dan is het dat je instinct buiten beschouwing moet laten bij beleggingsbeslissingen.
Ons selectieve geheugen verblindt ons
Onze hersenen zijn niet gebouwd om complexe systemen als aandelenmarkten te doorgronden. Hoe kan ons instinct ons op een dwaalspoor zetten? Vraag je collega die gewoon “wist” dat aandeel X met 15% zou dalen eens of hij echt wist dat het zou dalen, of dat het een terloopse gedachte was die hem in zijn overtuiging sterkte toen de aandelenkoers begon te dalen. Of ze het nu willen toegeven of niet, vaak is sprake van het laatste. Dit staat ook bekend als de “hindsight bias” – het gevoel achteraf dat je “steeds wist” wat er zou gebeuren, zelfs als je in werkelijkheid slechts een vaag vermoeden had. Door deze valse veronderstelling vertrouwt u op uw instinct, waardoor uw vooringenomenheid u er telkens weer van kan weerhouden succesvol te beleggen. De neiging om overmoedig te worden is natuurlijk. We zijn ook maar mensen, en toegeven dat we fout zitten kan moeilijk zijn. Het is veel fijner om op te scheppen over het feit dat we het bij het juiste eind hadden. U hoort een vriend misschien zoiets zeggen als “als je gewoon de drie aandelen had gekocht waar ik het over had, zou je portefeuille beter hebben gepresteerd dan de markt”. Wat die vriend vergeet te zeggen, is dat de 10 andere aandelen die hij adviseerde het niet zo goed hebben gedaan. Het is niet allemaal hun schuld! Overmoed is een van de manieren waarop ons brein ons voor de gek houdt om ons te verblinden voor de werkelijkheid.
Bij marktonderzoek dat ons bedrijf uitvoerde onder beleggers die hun eigen beleggingen beheren, kwamen we veel beleggers tegen die “wisten” dat de bearmarkt van 2008 zou verlopen zoals het in werkelijkheid ook is gebeurd. Ze verklaarden dat de neergang vanzelfsprekend was voor iedereen met een beetje gezond verstand. In werkelijkheid, als deze beleggers echt wisten wat er ging gebeuren in 2008, hadden ze zich uit de markt teruggetrokken in plaats van enorme verliezen te lijden, zoals velen overkwam.
Mensen hebben een grotere hekel aan verlies dan dat ze plezier beleven aan winst
Een onderzoek onder Amerikaanse beleggers liet zien dat de hekel die ze hebben aan verlies 2,5 keer zo groot is dan het plezier dat ze beleven aan winst.[i] Hoe ongeloofwaardig dit ook klinkt, we hebben het aan onze vroege voorouders te danken dat deze reactie in onze hersenen is verankerd. Deze respons dateert uit de tijd dat onze voorouders probeerden onmiddellijke pijn of letsel te vermijden. Degenen die het best in staat waren om letsel te vermijden werden beloond doordat ze overleefden, dus is het logisch dat onze hersenen meer hun best doen om pijn te vermijden dan om plezier te ervaren. Hoewel de situaties waar onze voorouders mee te maken hadden wellicht eerder een kwestie van leven of dood waren, reageren beleggers vandaag de dag op soortgelijke wijze als het gaat om pijn vermijden. Dit principe staat te boek als ‘kortzichtige verliesaversie’.
Naar ons idee weten beleggers dat ze langetermijndoelstellingen moeten nastreven in plaats van zich te richten op kortetermijnbewegingen in de markt. Maar naarmate de volatiliteit toeneemt, kunnen beleggers in paniek raken en treedt hun vluchtinstinct in werking. Ze voelen de behoefte om actie te ondernemen en zich te beschermen tegen het gevaar waarmee ze geconfronteerd worden—waardoor ze hun langetermijnstrategie uit het oog verliezen. Als gevolg van hun kortzichtige verliesaversie zijn beleggers hiertoe vaak bereid, waardoor ze in de toekomst mogelijk een veel hoger rendement mislopen. Omdat we allemaal mensen zijn, voelen we vaak de behoefte om actie te ondernemen wanneer we bloot staan aan gevaar, en vergeten we dat het bij beleggen vaak het beste is om helemaal niets doen.
Onze hersenen werken anders onder druk
Volatiliteit kan worden beschouwd als de “prijs die je moet betalen” om een rendement op aandelenniveau te behalen. Correcties zijn een goed voorbeeld van volatiliteit. Dit zijn forse, door sentiment ingegeven koersdalingen van 10% à 20% tijdens een bullmarkt. Zelfs in jaren dat de markt grotendeels stijgt, volgt deze stijging zelden een rechte lijn. Figuur 1 geeft de correcties in de huidige bullmarkt weer.
Figuur 1: Huidige bullmarkt
Bron: FactSet, per 2/1/2019. Rendement MSCI World van 9/3/2009 – 31/12/2018. Rendement uitgedrukt in GBP. Schommelingen in de wisselkoers tussen het pond en de euro kunnen leiden tot hogere of lagere beleggingsrendementen. De MSCI World Index is een free float-aangepaste, marktkapitalisatie-index die ontworpen is om de prestaties van de aandelenmarkten van 23 ontwikkelde landen te meten.
Aangezien correcties ingegeven worden door sentiment en niet door fundamentals, is het normaal dat markten zich snel herstellen, want het sentiment kan even snel verbeteren als verslechteren. Doorgewinterde beleggers hebben soms moeite om de negatieve berichtgeving rond een marktcorrectie te negeren. Hun instinct zegt hen wellicht: “Ik moet de schade beperken.” Beleggers die hun instinct weten te negeren en gedurende de correctie belegd blijven, worden hiervoor doorgaans beloond wanneer de markten zich herstellen. Maar zij die in paniek raken en hun aandelen verkopen, moeten vervolgens het juiste moment bepalen om weer in te stappen – en dat is niet zo eenvoudig.
Zelfs de meest succesvolle beleggers lukt het niet om steeds nauwkeurig te bepalen wanneer correcties beginnen en eindigen. In plaats van te proberen elke hobbel te vermijden bij het beleggen in aandelen, moet u zich richten op de essentie – uw beleggingsdoelstellingen op lange termijn. Dus als u luistert naar uw instinct en aandelen van de hand doet wanneer de markt zich op een relatief dieptepunt bevindt, loopt u toekomstige winsten mis, en betaalt u extra transactiekosten. Met als gevolg dat het nog moeilijker wordt om uw beleggingsdoelstellingen te bereiken.
De volgende keer dat uw instinct probeert invloed uit te oefenen op een beleggingsbeslissing, onthoud dan het volgende: doordat onze hersenen zich in de loop van de tijd hebben ontwikkeld, spelen dezelfde reacties die bepalend waren voor de beslissingen van onze voorouders een rol bij onze beleggingsbeslissingen; en vaak hebben ze een averechts effect.
Fisher Investments Nederland is het Nederlandse bijkantoor van Fisher Investments Europe Limited. Fisher Investments Nederland is ingeschreven bij de Nederlandse Kamer van Koophandel onder nummer 57731446. Als Nederlands bijkantoor van Fisher Investments Europe Limited staat Fisher Investments Nederland onder toezicht van de Britse toezichthouder FCA en, op basis van kennisgeving, van de Autoriteit Financiële Markten (AFM). Fisher Investments Europe Limited is geautoriseerd en gereguleerd door de Britse toezichthouder Financial Conduct Authority (FCA-nummer 191609). Het is geregistreerd in Engeland (ondernemingsnummer 3850593). Fisher Investments Europe Limited heeft als maatschappelijke zetel: 2nd Floor, 6-10 Whitfield Street, London, W1T 2RE, Verenigd Koninkrijk.
Fisher Investments Europe Limited besteedt het portefeuillebeheer uit aan zijn moedermaatschappij, Fisher Asset Management, LLC, dat opereert onder de naam Fisher Investments, gevestigd is in de VS en onder toezicht van de Amerikaanse Securities and Exchange Commission staat. Beleggen op de beurs brengt het risico van verlies met zich mee en er is geen garantie dat het belegde kapitaal geheel of gedeeltelijk terugbetaald zal worden. In het verleden behaalde resultaten bieden geen garantie of betrouwbare indicatie van toekomstig rendement. De waarde en opbrengst van de beleggingen volgen de schommelingen van de wereldwijde aandelenmarkten en van de internationale wisselkoersen.
[i] Daniel Kahneman en Amos Tversky, “Prospect Theory: An Analysis of Decision Under Risk.” Econometrica, volume 47, nummer 2 (maart 1979). blz. 263 – 291.