De hele planeet is bedreigd, maar sommige plekken – zoals Afrika – nog meer dan andere. In Tsjaad bundelt Hindou Oumarou Ibrahim de krachten om natuurlijke hulpbronnen van de regio in kaart te brengen en de waterbronnen beter te managen. In 2021 ontving ze de Rolex Award for Enterprise.
Een kaart voor water en vrede
Weinig mensen ondervinden de harde werkelijkheid van de klimaatverandering zo aan den lijve als de bewoners van Tsjaad. Toen de moeder van Hindou Oumarou Ibrahim jong was, strekte het Tsjaad Meer – in het dorre noorden van het land – zich uit over 25.000 km2. Tegenwoordig, twee generaties verder, is het meer verschrompeld tot een oppervlakte van 1.200 km2. Dat is minder dan 5 procent van zijn vroegere omvang. Het Tsjaad Meer is van levensbelang voor meer dan 30 miljoen mensen. De boeren en vissers die er van afhankelijk zijn, zijn radeloos en wanhopig.
We zitten aan de frontlinie van de klimaatverandering
Voor Hindou Oumarou Ibrahim, een militante ecologiste, mensenrechtenactiviste en pleitbezorgster voor de rechten van autochtone volkeren, biedt deze tragedie ook een kans om de bevolking van Tsjaad te verbinden. Ibrahim behoort tot de volksstam van de Mbororo. Het zijn nomaden. Duizenden jaren al grazen hun runderen en schapen in de weilanden rond het Tsjaad Meer. Nu het meer uitdroogt, verdwijnen ook die weilanden. De waterbevoorrading verdeelt de volksgroepen die rond het meer wonen. Tussen de veeboeren ontstaan conflicten. ‘We zitten aan de frontlinie van de klimaatverandering’, zegt Ibrahim. ‘Als de seizoenen veranderen, verandert ook ons dagelijks leven.’
De kaart van een betere en veilige toekomst
Hindou Oumarou Ibrahim zocht naar manieren om haar verdeelde volk samen te brengen. De mensen deelden dezelfde nood en verkeerden in dezelfde problemen, dus waarom zouden ze niet proberen de nood samen te lenigen?
Ibrahim vond een oplossing in participatory mapping. Kaarten mogen nu misschien onbenullig lijken, vaak waren ze in het verleden de oorzaak van oorlogen. Ibrahim zet ze in als een instrument voor vrede, als een middel om de onderlinge vijandigheid te neutraliseren. Met behulp van kaarten bouwen de volksgroepen aan het Tsjaad Meer samen aan een betere en veilige toekomst.
Hulp van 500 lokale herders en veehoeders
Om haar idee te testen, startte Ibrahim een klein project in Baïbokoum, in het zuidwesten van Tsjaad. Daar bewees ze dat mapping een waardevolle, werkbare en geloofwaardige manier is om de spanningen tussen de gemeenschappen te verminderen en de lokale overheden te helpen om de watervoorraden verstandiger te managen. Ze verzamelde vijfhonderd herders en veehoeders en nodigde hen uit om samen de natuurlijke bronnen van de regio in kaart te brengen. De mannen documenteerden bergen en vlakten, rivieren en minder toegankelijke plekken; de vrouwen concentreerden zich op de bestaande waterbronnen. Daarop formuleerden ze adviezen, die de nationale overheid aan- en overnam.
Oud en jong, man of vrouw: allemaal helpen ze
Als vrouwelijke leider in een overwegend patriarchale gemeenschap moest Ibrahim hard vechten voor de aanvaarding van haar ideeën. De sleutel van haar succes was het argument dat de lokale volkeren het beste hun omgeving kennen en begrijpen, en er ook het beste voor zorgdragen, aangezien zij die omgeving als eerste nodig hebben.
Ibrahim gelooft dat een combinatie van die traditionele kennis en moderne, wetenschappelijke methodes van mapping (in 2D en 3D) tot een betere toekomst voor iedereen kan leiden. ‘De ouderen en de jongeren, de mannen en de vrouwen, allemaal komen ze samen om die kaart te vervolledigen en fijner te stellen. Ze brengen de kennis van hun eigen regio in kaart. Zo zien ze hoe ze de aanwezige watervoorraden beter kunnen gebruiken en delen.
‘We zijn allemaal van de natuur afhankelijk’, zegt Ibrahim. ‘We hebben constant interactie met onze omgeving. Voor mij is het duidelijk: ik kan geen mensenrechten beschermen zonder ook het leefmilieu te beschermen.’
Ik kan geen mensenrechten beschermen zonder ook het leefmilieu te beschermen
Voor haar betrokkenheid bij de lokale gemeenschap, haar veerkrachtige antwoord op de klimaatverandering en haar streven naar gezamenlijke oplossingen geniet Ibrahim internationale waardering. In 2021 kreeg ze de Rolex Award for Enterprise. Dankzij de Award kreeg ze toegang tot technologie om haar kaarten te verbeteren en het systeem van ordening en vastlegging efficiënter te maken. ‘De Rolex Award hielp mij ook om er lokale gemeenschappen bewust van te maken dat traditionele kennis een deel van de oplossing kan zijn. Vanuit dat besef zijn ze bereid om actie te ondernemen: samen proberen we het ecosysteem van Tsjaad te herstellen en voor de lange termijn te bewaren.’
