Voor miljoenen niet-Europeanen is Europa het ‘beloofde land’ van vrijheid en democratie. De Europese integratie is hét alternatief voor oorlog en strijd.
Dat zei minister van Buitenlandse Zaken Frans Timmermans (PvdA) dinsdag in de zesde H.J. Schoo-lezing van weekblad Elsevier.
Europa
Timmermans, die dinsdagavond vanwege grote media-aandacht de Rode Hoed in Amsterdam via een zij-ingang moest betreden, was door Elsevier uitgenodigd om te praten over Oost-Europa. Maar de Nederlandse kandidaat voor een eurocommissariaat deelde in zijn verhaal ook zijn visie op Europa.
‘Miljoenen niet-Europeanen zijn bereid de dood te riskeren om hier te kunnen komen. Ze willen leven zoals wij: in vrede, in vrijheid, in welvaart, als individuen. De Europese integratie is bedacht als alternatief voor oorlog en strijd als instrument voor belangenbehartiging.’
Europa is voor Timmermans daarom veel meer dan een stuk grond op aarde. ‘Europa is in de eerste plaats een manier van denken; een manier van leven,’ stelt Timmermans. ‘ Europeanen claimen vrijheid, democratie, bescherming door een rechtsstaat, en gemeenschappelijke regelingen voor zaken die individueel niet voor iedereen bereikbaar zijn als het recht op een vangnet als je ziek, werkloos of te oud bent om te werken, op toegang tot onderwijs op basis van talent. De mix van deze ingrediënten kan verschillen, maar zij zitten er allemaal altijd in en dat is uniek Europees, in deze vorm komt dat op geen enkel ander continent voor en zelfs niet op het hele Europese continent.’
Het is volgens Timmermans een misvatting om te denken dat de landen de Europese Unie (EU) op de korrel nemen omdat die landen sterk zijn en de EU zwak. ‘De terroristen uit de Sahel, of uit Syrië en Irak haten de manier waarop we in Europa leven, omdat onze manier van leven zoveel meer te bieden heeft…De meest extremistische fundamentalisten in het Midden-Oosten, de meest radicale nationalistische politici uit Rusland—ze richten hun woede op ons omdat ze bang zijn dat de Europese manier van leven aantrekkelijk zal blijken voor hun eigen bevolking.’
En dat geldt in de ogen van Timmermans ook voor de Russische president Vladimir Poetin: ‘De angst van Poetin is niet dat demonstranten met blauwe vlaggen met gele sterren zwaaien op het Maidan-plein—de angst van Poetin is dat ze die blauwe vlaggen met gele sterren laten zwaaien op het Rode plein.’
Escalatie-tactiek
Timmermans vindt dat Europa een vuist moet maken tegen de ‘escalatie-tactiek’ van Poetin.
‘Het is een ervaringsfeit dat president Poetin een meester is in escalatie die nog niet de schoonheid van de-escalatie heeft ontdekt. Hij verwacht kennelijk dat hij uiteindelijk toch iedereen kan overbluffen. Een grote en voor Rusland uiterst kostbare inschattingsfout. Overigens mogen wij niet de fout maken te denken dat het snel overwaait en dat we ons geen sancties kunnen permitteren. Wat wij ons niet kunnen permitteren is toegeven aan de logica van landjepik als je je zin niet krijgt, van de toelaatbaarheid van militaire activiteiten in een buurland om dat land te destabiliseren en economisch en politiek op de knieën te krijgen. Die logica, eenmaal onweersproken, zal de neiging hebben ook elders op te duiken, de retoriek van president Poetin en de nu al vele maanden aanhoudende extreme, agressieve nationalistische retoriek in de Russische media doen het ergste vermoeden.’
Met de lezing wil Elsevier een bijdrage leveren aan de agenda van het politieke discours.
Grens
De grens van Europa, zo besluit Timmermans, ligt niet alleen bij Rusland en Turkije. De ideologische Europese grens vind je op vele plaatsen.
‘Als deze zomer ons iets leert, dan is het dat de grens van Europa soms dwars door de Haagse Schilderswijk loopt, soms tussen de fracties in het Europees parlement en soms in Oekraïne, soms in de banlieus van Parijs, soms in het collectieve onvermogen op te staan voor de verdediging van onze waarden. De grens van Europa is daar waar die waarden worden uitgedaagd, worden bevochten, worden teruggedrongen, én daar waar het noodzakelijk is ze te verdedigen.