Diederik Samsom heeft prima gehandeld. Hij wil het algemeen belang dienen dat vooral wordt gekleurd door economische vraagstukken. Voor borrelpraatjes over humaniteit is er de Pauw en Witteman-kroeg.
Een paar dagen geleden namen Iraanse grensbewakers enkele Afghanen onder vuur die illegaal de Iraanse grens wilden oversteken. Daarbij kwamen tien Afghaanse burgers om het leven.
In Iran wonen tienduizenden illegale Afghanen. Hun kinderen mogen geen onderwijs volgen en in de stad Shiraz had de gouverneur gezegd dat de ziekenhuizen illegale Afghanen, ook in geval van nood, moeten weigeren. Miljoenen mensen zwerven op aarde rond als illegale vreemdelingen.
Lange schaduw
Wie illegaal is, blijft vaak verstoken van rechten. Het enige wat een illegale vreemdeling rest, is het naakte leven.
De situatie van een illegale vreemdeling is in Europa minder dramatisch dan elders in de wereld. Maar ook hier is het naakte leven nog steeds de basisconditie van een illegale vreemdeling.
Illegaliteit is een moeilijk thema. De lange schaduw van de Tweede Wereldoorlog en de inhumane behandeling van ontheemden hangt als een zware herinnering boven elk serieus moreel debat. Dat maakt een rationeel debat over de illegale vreemdelingen moeilijk – en soms onmogelijk.
Rechten en plichten
Eigenlijk wilde ik niet over de illegale vreemdelingen schrijven: voordat je het weet, word je verkeerd begrepen.
Het leven – ook het naakte leven – dient te worden gerespecteerd. Moet daarvoor de vreemdelingenwet worden opgeheven? Dit is een principiële vraag.
Artikel 2 van de Grondwet brengt onderscheid aan tussen burgers en vreemdelingen. De rechten en plichten van burgers worden in verschillende wetten en maatregelen uitgewerkt. Voor vreemdelingen kennen we de Vreemdelingenwet.
Natuurlijk zijn er wetten die op iedereen van toepassing zijn: de meeste grondrechten, de wetten in het Wetboek van Strafrecht, de basiswetten uit het Burgerlijk Wetboek.
Inhumaan
Er zijn ook bijzondere wetten die alleen op vreemdelingen van toepassing zijn. De Vreemdelingenwet regelt rechten en plichten van vreemdelingen in Nederland. Het basisprincipe van deze wet is dat een vreemdeling Nederland zonder toestemming van de Nederlandse overheid niet mag betreden of bewonen. Zodra dit basisprincipe wordt verlaten, komt er een einde aan de Vreemdelingenwet. Zou dat humaan zijn: een land zonder een vreemdelingenwet?
Een land zonder vreemdelingenwet is niet noodzakelijkerwijs een humaan land. Sterker, het is wellicht zeer inhumaan. Zonder een vreemdelingenwet zijn vreemdelingen overgeleverd aan de willekeur van overheden en de genade van burgers.
Mooi principe
Zelfs in de Middeleeuwen waren er regels voor de omgang met vreemdelingen, juist om inhumane en willekeurige toestanden te voorkomen. Op basis van het gewoonterecht bestond bijvoorbeeld het kerkasiel. Wie in de kerk was, was onschendbaar. Het is een mooi principe dat ook in geval van een burgeroorlog bescherming bood aan weerloze burgers.
Rechtszekerheid vormt de basis van humaniteit. Maar dat is niet alles. Rechtszekerheid is slechts een aspect van humaniteit in een rechtsorde.
Detentie
De Vreemdelingenwet 2000 (de lex Cohen) is door de toenmalige PvdA-staatsecretaris Job Cohen tot stand gebracht. Ook toen was er ernstig verzet tegen de invoering van deze nieuwe Vreemdelingenwet. Cohen wilde met zijn wet juist een coherente wetgeving tot stand brengen op het gebied van vreemdelingenzaken.
De wet regelt onder meer de toelating en uitzetting van vreemdelingen. Tegelijkertijd werd de vreemdelingendetentie mogelijk gemaakt. Wie illegaal in Nederland verblijft, zou in vreemdelingendetentie moeten worden geplaatst.
Symboolwetgeving
Het illegale verblijf is niet strafbaar, maar de illegaal in Nederland verblijvende vreemdeling zou in vreemdelingendetentie terechtkomen, waarna hij of zij het land wordt uitgezet. Dat is wat volgens de huidige wetgeving moet gebeuren met illegaal in Nederland verblijvende vreemdelingen.
Wat voegt de strafbaarstelling van illegaliteit nu toe aan de bestaande wetgeving en praktijk? Weinig. Het is een echte symboolwetgeving. De werkelijke problemen rond illegaliteit worden daarmee niet opgelost. Er zijn illegale vreemdelingen die niet door hun land van herkomst worden erkend. De strafbaarstelling van het illegaal verblijf lost dit niet op.
Iedereen welkom
Daarnaast gaat het om de grensbewaking. Ook hier draagt de strafbaarstelling niet bij aan een (begin van een) oplossing. Maar het illegale verblijf is een ernstige wetsovertreding zonder een duidelijke sanctie. Uitzetting en vreemdelingendetentie zijn geen sancties. Dit aspect wordt vaak uit het oog verloren.
De PvdA’er Sander Terphuis moet in opstand komen tegen de Vreemdelingenwet van Cohen. Mensen worden illegale vreemdeling omdat ze met de toepassing van deze wet niet in aanmerking komen voor een verblijfsvergunning. Terphuis moet eerlijk zijn en verkondigen dat iedereen welkom is in Nederland.
Opstand
Maar het gaat hier niet om Terphuis, en evenmin om de strafbaarstelling van illegaliteit. Er zijn mensen die dit kabinet willen opblazen. Daarom, ondanks mijn sympathie voor deze discussie, verzet ik me tegen deze opstand in naam van mensheid tegen dit kabinet.
Diederik Samsom heeft prima gehandeld. Hij wil het algemeen belang dienen dat vooral wordt gekleurd door economische vraagstukken. Terphuis en de zijnen weten het misschien niet, maar elke dag komen een paar werklozen bij. Het zijn individuen en families die daardoor in een donkere tunnel terechtkomen. Dit kabinet is er om oplossingen te vinden voor de economische problemen die Nederland dramatisch treffen.
Sentimenteel
Wie denkt dat een discussie over de strafbaarstelling van illegaal verblijvende vreemdelingen tot de val van dit kabinet kan of moet leiden, kent geen enkel gevoel voor de urgentie van het algemeen belang. Met goedkope, sentimenteel pseudo-humane argumenten willen bepaalde figuren Nederland in een Italiaanse toestand storten.
Schandalig, onverantwoord! Met dit soort valse humaniteit moeten we niet sympathiseren. Het zijn borrelpraatjes!
Borrelpraatjes
Voor het naakte leven bestaat er een politieke, democratische orde. Wanneer deze orde verder wordt gedestabiliseerd, zal het naakte leven nog ondraaglijker worden.
Ik vindt de strafbaarstelling van illegaliteit niet zinvol en ook niet onproblematisch. Maar ik sta achter Diederik Samsom: dit kabinet is er om economische problemen te bestrijden en sociale stabiliteit te bevorderen. Niets mag dit vertrekpunt in de weg staan.
Voor borrelpraatjes over humaniteit is er de Pauw en Witteman-kroeg.