Zijn goede intenties ten spijt, laat Ronald Plasterk zien dat hij niet capabel is om politieke leiding te geven aan de AIVD. Als hij niet opstapt als minister, is dat een blamage voor de Tweede Kamer en de PvdA.
We vallen van de ene verbazing in de andere. Minister van Binnenlandse Zaken Ronald Plasterk heeft zich in de nesten gewerkt. Hij heeft het Nederlandse volk en de Tweede Kamer verkeerd ingelicht.
Wij commentatoren gaan ervan uit dat onze ministers waarheidsgetrouw communiceren met de Kamer en de samenleving. Daarop baseren we onze analyses. Wanneer de ministers ons verkeerd inlichten, wordt ook onze oordeelsvorming schade toegebracht. Dit moeten we serieus nemen.
1,8 miljoen
NRC Handelsblad maakte een perfecte reconstructie van de gebeurtenissen. De kernpunten:
Edward Snowden is het vertrekpunt voor alle recente discussies over de inlichtingenzaken. Op 5 augustus 2013 publiceerde het weekblad Der Spiegel enkele documenten afkomstig van Edward Snowden. Daaruit zou blijken dat een aanzienlijk aantal Europese landen door de Amerikaanse inlichtingendienst NSA zou zijn bespioneerd.
Daarbij publiceerde Der Spiegel een grafiek: de NSA zou in december 2012 1,8 miljoen sets telefoondata uit Nederland hebben afgetapt. En wat deed de minister?
Dringend
Pas op 20 oktober 2013 voert Plasterk in zijn werkkamer, waar hij een paar weken eerder generaal Keith Alexander, de directeur van de NSA had ontvangen, een gesprek met Rob Bertholee, het hoofd van de AIVD over de bevindingen van Der Spiegel.
Plasterk koos dat moment omdat hij daarna in tv-programma Nieuwsuur wilde verschijnen. Wat maakte het zo dringend om een interview te plannen over deze affaire? Volgens NRC zou de minister van defensie Jeanine Hennis-Plasschaert Plasterk hebben afgeraden om nu al met media te gaan praten. Plasterk besluit anders.
Onzorgvuldige journalist
De meeste journalisten, ook die van NRC, gingen ervan uit dat Amerika, de grote boze wolf, Nederland heeft afgetapt. Plasterk gedroeg zich als een onzorgvuldige journalist. Terwijl de AIVD en MIVD uitzochten wie die telefoongesprekken had afgetapt.
Plasterk negeerde zelfs de verklaring van Keith Alexander op 29 oktober in het Amerikaanse Congres. De NSA-directeur zei daar: ‘Dit is geen informatie die we hebben verzameld over Europese burgers. Het gaat om informatie die wij en onze NAVO-bondgenoten hebben verzameld om onze landen te kunnen beschermen en om militaire operaties te kunnen ondersteunen.’
A4’tje
En toch verschijnt Plasterk op 30 oktober in zijn geliefde wereld, de media. In gesprek met Twan Huys pakt hij demonstratief een opgevouwen A4’tje uit zijn binnenzak: ‘Ik heb hier een verklaring van de NSA. Hier wordt het eigenlijk bevestigd (…) Die 1,8 miljoen gesprekken zijn niet door de Nederlandse dienst verzameld en dus ook niet door de dienst verschaft aan de NSA.’
Verbazingwekkend. De minister had zelf de brief uit zijn binnenzak getoverd, maar had die niet goed gelezen. Daarin stond het omgekeerde: in werkelijkheid verzamelden de Nederlandse inlichtingendiensten die 1,8 miljoen metadata.
Niet opzettelijk
Plasterk ging door. In de Kamer herhaalde hij de feiten die niet waar bleken. En daarna vertelde hij nogmaals aan allerlei media dezelfde onwaarheden over de NSA en over de Nederlandse inlichtingendiensten. Ik vraag me af of al die andere Snowden-documenten op de juiste wijze zijn geïnterpreteerd.
De eerste vraag die de Kamer morgen behandelt, heeft betrekking op de door minister verspreide, onjuiste informatie. Plasterk heeft dat niet opzettelijk gedaan – niemand doet zoiets opzettelijk.
Beklaagdenbankje
Het gaat hier niet om de intentie, maar om het verspreiden van de verkeerde informatie, wat ook nog op een bizarre wijze, tegen alle adviezen in is gebeurd. Deze handelwijze van Plasterk is ook schadelijk voor de internationale betrekkingen.
Ten onrechte zette hij Amerika, een belangrijke bondgenoot, op het beklaagdenbankje. Zo ontweek hij de vraag of de Nederlandse inlichtingendiensten op rechtmatige wijze metadata hebben verzameld.
De tweede vraag die de Kamer zelf moet beantwoorden, is nog belangrijker. Is Plasterk de minister die politieke leiding kan geven aan de AIVD? Het gedrag van Plasterk laat ondubbelzinnig zien dat hij niet capabel is om politieke leiding te geven aan de AIVD.
Blamage
Een AIVD-minister wil zo min mogelijk praten over de werkzaamheden van zijn dienst. Plasterk was eigenlijk niet echt geïnteresseerd in de AIVD: zonder moeite verdedigde hij de halvering van de AIVD. Dat dit niet is gebeurd, is te danken aan de partijen in de Kamer en niet aan de AIVD-minister.
PvdA-leider Samsom neemt onaanvaardbare risico’s met het handhaven van Plasterk. De risico’s betreffen de veiligheid van Nederland. De AIVD mist een intelligente en zorgvuldige minister.
De beste verdedigingslinie van minister Plasterk is aftreden. Als dat niet gebeurt, is dat een blamage voor de Kamer maar ook voor PvdA. Inlichtingenwerk moet de PvdA niet verwarren met geklets aan de borreltafel.