Dat de PvdA het ‘rode bastion’ Amsterdam met zo’n groot verschil verloor aan D66, betekent een enorme breuk in de Hollandse Waterlinie van de sociaal-democratie. Terecht dat lijsttrekker Pieter Hilhorst zijn conclusies trekt.
De PvdA lijdt een historisch verlies. In de grote steden zijn de sociaal-democraten niet langer de grootste, maar een tweede rangspartij.
Coalitie strompelt voort
Partijleider Diederik Samsom – die een zwaar persoonlijk stempel op de campagne drukte – weigert daar voor zichzelf consequenties aan te verbinden.
Hij blijft gewoon aan. De PvdA heeft geen andere keuze dan doorgaan op de ingeslagen weg. De gehavende coalitie van VVD en PvdA strompelt voort met het fabeltje dat de economie eindelijk in de lift zit en dat de kiezers het helaas nog niet hebben gemerkt.
Wanhoop
Voor de PvdA is het om wanhopig te worden. In Amsterdam worden ze niet met een banddikte verslagen, maar compleet weggevaagd door D66, die nu pardoes bijna anderhalf keer zo groot is als de PvdA.
Die partij domineert de hoofdstad sinds mensenheugenis en het verlies van Amsterdam is voor de PvdA zoiets als een definitieve breuk in de Hollandse Waterlinie. De partij kan nooit meer terugvallen op het sociaal-democratische bastion.
Zondebok
PvdA-lijsttrekker Pieter Hilhorst is een voor de hand liggende zondebok. Hij vertoonde aanvankelijk de traditionele PvdA-regentenreflex: ook hij weigerde zich terug te trekken na ‘deze dreun’.
Dit is typisch PvdA. Ze wijzen altijd op de omstandigheden; nooit op hun persoonlijk falen. Dat Hilhorst donderdagochtend alsnog zijn aftreden aankondigde, is logisch en verstandig.
Beter was geweest als hij direct zou opstappen. Nu wekt hij de indruk dat de partijtop hem onder druk heeft gezet.
Andere grote steden
In Rotterdam wordt de PvdA totaal overvleugeld door Leefbaar Rotterdam. De PvdA-nederlaag is nog groter dan de klap tijdens de Pim Fortuyn-revolte in 2002. En dat is nogal wat.
In Den Haag krijgt de PvdA klappen doordat de PVV – ondanks interne problemen – populair blijft bij de kiezers. Maar ook daar wint D66.
Utrecht ging in 2010 al verloren. Slechts in Eindhoven, de vijfde stad van het land, bleef de PvdA de grootste, maar wel met een klein cijfertje achter de komma.
Wraak
Al met al hebben de kiezers wraak genomen op de PvdA. De partij kan niet het smoesje ophangen van de lage opkomst, want die bleef – ten opzichte van de zeer sombere verwachtingen – redelijk overeind.
Het kan niet anders dan dat de PvdA zichzelf nu gaat verbijten over de politieke koers op het Binnenhof. Ook de positie van Samsom komt in het geding. In 2012 maakte hij een onverwachte klapper en was hij een geloofwaardig PvdA-kandidaat voor het premierschap. Dat is nu voorbij.