De hoofdstad werd door socialistisch Nederland altijd gezien als het eigen, vanzelfsprekende bastion. Die tijden zijn voorbij. De PvdA staat in Amsterdam buitenspel.
Amsterdam wordt na een eeuw van wethouderssocialisme niet meer gedomineerd door de PvdA (en voorganger SDAP). Donderdag presenteren D66, VVD en SP een coalitieakkoord. De PvdA, nog wel de tweede partij in de hoofdstad, staat buitenspel.
Het coalitieakkoord van D66, VVD en SP vormt op zichzelf geen radicale breuk met het gemeentebeleid onder suprematie van reeksen PvdA-wethouders. D66 en VVD moesten veel water bij de wijn doen om de SP binnenboord te krijgen.
Scheef
De SP kreeg gedaan dat het immense bestand aan vaak scheef bewoonde en illegaal onderverhuurde ‘sociale’ huurwoningen in Amsterdam amper wordt aangetast, maar stond toe dat huiseigenaren de erfpacht van de gemeentegrond onder hun huis voor altijd mogen afkopen.
Het typisch Amsterdamse royale ‘armoedebeleid’ gaat onder druk van de SP gewoon door.
Het echte belang van het nieuwe coalitieakkoord is niet de inhoud ervan, maar het feit dat de PvdA niet meedoet. Amsterdam werd de afgelopen eeuw praktisch een éénpartijstad.
De socialisten hadden weliswaar nooit de meerderheid, maar zaten altijd in een spilpositie, waren vrijwel altijd de grootste en domineerden steeds. Andere partijen bedelden bij de almachtige PvdA om wethoudersbaantjes.
Topambtenaren
Vrijwel alle topambtenaren waren – en zijn – van de PvdA en spelen op hun beurt ook weer hun rol in de plaatselijke PvdA-politiek.
De kolossale collectieve sector (huisvesting, onderwijs, welzijn, cultuur) in Amsterdam ademt PvdA. Die lijnen zullen niet allemaal worden doorgesneden, maar de vanzelfsprekendheid van de PvdA-dominantie is voorbij.
Pechtold
De omwenteling in Amsterdam is een grote overwinning voor D66-leider Alexander Pechtold, die het verdrijven van de PvdA uit de macht in de hoofdstad tot inzet van de gemeenteraadsverkiezingen had gemaakt.
Dat de SP wél en de PvdA niet meeregeert in Amsterdam is trouwens ook voor de SP van grote iconische betekenis – en een vernederend verlies voor de PvdA van Diederik Samsom.
Burgemeester
Er blijft overigens nog wel één PvdA’er in het college van Burgemeester en Wethouders over: de benoemde burgemeester, Eberhard van der Laan.
Of de al een kwart eeuw hoogst invloedrijke Amsterdamse PvdA’er Van der Laan daarmee persoonlijk minder machtig wordt, valt te bezien.
De PvdA is immers niet weg uit Amsterdam. En Van der Laan hoeft die PvdA-invloed niet meer te delen met PvdA-wethouders.