Velen voorspelden dat Rutte II een vechtkabinet zou worden. Maar bij gebrek aan serieuze oppositie lijkt dit kabinet uit te groeien tot een regering van nationale eenheid en verzoening.
De VVD is in opperbeste stemming. De partij regeert al een paar jaar, het begrotingstekort is aangepakt en de VVD voerde ingrijpende hervormingen in – al brak de partij hier en daar beloften aan haar kiezers.
De middenklasse, en vooral de hogere middenklasse, wordt genadeloos getroffen door de kabinetsmaatregelen. De liberalen konden zich schuilhouden achter de uitslag van de laatste algemene verkiezingen: ze regeerden op basis van de wil van het volk en een andere kabinetsformatie was nagenoeg onmogelijk.
Coherent verhaal
De meerderheid van het volk koos voor een stabiel kabinet – en stabiel is dit kabinet gebleken.
Velen voorspelden dat dit kabinet een vechtkabinet zou worden. Deze voorspelling is niet uitgekomen: dit kabinet is een eenheid en kent goede betrekkingen tussen verschillende bewindspersonen.
De kabinetsleden ruziën niet en zijn bereid water bij de wijn te doen bij het nemen van moeilijke maatregelen. Dat was wel anders bij het laatste kabinet-Balkenende. Toen waren de ministers niet eens in staat om in de Kamer een coherent verhaal te vertellen.
Beledigingen
In dat kabinet wist de ChristenUnie de PvdA en CDA niet bij elkaar te brengen. Zij faalden in het nemen van regeringsverantwoordelijkheid. Daarentegen hebben de bewindspersonen van het kabinet-Rutte II het naar hun zin: geen geroddel en geen beledigende opmerkingen over elkaar.
Premier Mark Rutte verdient respect voor de wijze waarop hij leiding geeft aan zijn kabinet. De vraag is alleen hoelang dit kabinet nog bijeen blijft.
Dit kabinet kan de rit uitzitten. Het berust niet op een gewone parlementaire meerderheid: omdat deze regering geen meerderheid heeft in de Eerste Kamer, moet het kabinet telkens naar bondgenoten zoeken om wetten erdoorheen te krijgen.
Overtuigend
Dat lukt Rutte en PvdA-leider Diederik Samsom tot op heden aardig. Ze zijn in staat gebleken de ingewikkeldste en ingrijpendste wetten door de Eerste Kamer te krijgen. Daar, in de senaat, is Rutte II een minderheidskabinet. Dat is slechts een deel van het verhaal.
Het andere deel speelt zich af in de Tweede Kamer, waar de coalitie een overtuigende meerderheid heeft. Voordat het kabinet een meerderheid gaat zoeken in de Eerste Kamer, moet het in de Tweede Kamer een akkoord zien te bereiken met verschillende partijen. Gebeurt dat niet, dan kan het kabinet niet op een meerderheid rekenen in de Eerste Kamer. De leden van de Eerste Kamer gehoorzamen de fractievoorzitters in de Tweede Kamer.
Verbijsterend
We zijn de afgelopen jaren gewend geraakt aan onderhandelingen tussen de leiders van ChristenUnie, D66 en SGP, en die van het kabinet. Zo kwam de begroting voor 2015 tot stand. De ‘meest geliefde oppositiepartijen’ zijn niets anders dan coalitiegenoten. ChristenUnie, D66 en SGP regeren mee.
Het is wonderlijk om te zien hoe makkelijk D66 met twee zware christelijke partijen kan samenwerken. En het is verbijsterend dat liberalen en sociaal-democraten – zonder bemiddeling van D66 – functioneren in een kabinet. De positie die D66 inneemt in de politiek, werd vroeger door het CDA ingenomen.
Winnaar
Het CDA doet niet mee aan de gedoogcoalitie van dit kabinet. Dat is slechts voor de beeldvorming – het is gebleken dat het CDA de meeste wetten steunt. Dat is niet onbegrijpelijk, want op die manier kunnen ze in specifieke wetgeving kleine wijzigingen aanbrengen.
Het CDA doet mee op het moment dat het kabinet over een meerderheid beschikt in de Eerste Kamer. Zij doen met de winnaar mee; zo presenteert het CDA zich als een oppositiepartij.
Er zijn in werkelijkheid twee belangrijke oppositiepartijen: de SP en PVV. Zij steunen de meeste maatregelen van dit kabinet niet. Maar zij kunnen niet rekenen op incidentele steun van andere partijen; ChistenUnie, SGP en D66 zijn de gedoogpartners van dit kabinet.
Saai en zielloos
In de praktijk steunt het CDA de meeste wetsvoorstellen, nadat het kabinet een meerderheid heeft verworven. Door deze ongewone toestand merk ik als commentator dat de politieke debatten niet spannend zijn. Het politieke debat is saai en zielloos geworden.
Dit is geen gewoon kabinet, maar een nationaal kabinet. Daarom is er een reële kans dat dit kabinet de rit zal uitzitten. Want wie gaat ze tegenhouden in het parlement? Niemand. Een regering zonder een serieuze oppositie is even verwarrend als de uitslag van de laatste algemene verkiezingen.
Verzoening
Maar PVV en SP zijn fundamenteel tegen de meeste plannen van dit kabinet, of van welk kabinet dan ook. De ene partij wacht tot de opheffing van het kapitalisme en de andere doet niets totdat de Europese Unie is begraven.
Ze hoeven ook niet te rekenen op incidentele bondgenootschappen met andere belangrijke partijen, omdat die in bepaalde mate de regering steunen. Rutte II is een kabinet zonder een noemenswaardige oppositie.
Dat is een kabinet van nationale eenheid en verzoening.