Duitsland lijdt onder een geweldsgolf tegen volksvertegenwoordigers uit alle politieke hoeken. Sommigen vrezen dat de gewelddadige Weimar-periode zich zal herhalen.
De lijst is lang: De Europese SPD-kandidaat Matthias Ecke werd in Dresden het ziekenhuis in geslagen, Die Grünen-politica Yvonne Mosler werd in dezelfde stad bedreigd en bespuugd. Franziska Giffey (SPD) en Roderich Kiesewetter (CDU) werden geslagen en geduwd in Berlijn en Aalen. Dinsdagavond 4 juni stak een nog onbekende dader AfD-politicus Heinrich Koch neer in Mannheim.
Bloedige politieke geschiedenis
Duitsland heeft een geschiedenis van politiek geweld. Tijdens de periode van de Weimarrepubliek (1919-1933) waren er geregeld dodelijke straatgevechten tussen extreem-linkse en extreem-rechtse groeperingen. Een nationaal trauma, zeker omdat de zwakke Weimarregering moest plaatsmaken voor Hitlers nazidictatuur.
In Duitsland wordt het geweld van nu vergeleken met dat van ‘Weimar’, al zei de Saksische minister Armin Schuster (CDU) tegen de Frankfurter Allgemeine Zeitung dat deze vergelijking ‘te ver gaat’.
Extreem-linkse terreur
Ook de jaren voor de hereniging waren buitengewoon bloedig. Vooral in de jaren zeventig maakte de terreur van de extreem-linkse Rote Armee Fraktion (RAF) slachtoffers in West-Duitsland. Maar ook na de eenwording bleef het geweld de kop opsteken.
Duitsers die de val van de Muur bewust hebben meegemaakt, herinneren zich de moord op Detlev Karsten Rohwedder. Deze SPD’er was tot de hereniging directeur van een groot staalbedrijf. De regering wees hem aan als voorzitter van de Treuhandanstalt, de organisatie die genationaliseerde DDR-bedrijven moest privatiseren. Het maakte hem geliefd bij investeerders in het Westen, maar gehaat bij Oost-Duitse arbeiders. In 1991 werd hij in zijn huis van een afstand vermoord door een scherpschutter.
Wie achter de moord zit, is nog steeds een mysterie. De RAF en de Stasi gelden als mogelijke daders.
Toename vanaf 2013
Na de moord op Rohwedder volgde een rustigere periode, maar vanaf 2013 nam het politieke geweld weer toe. Een 74-jarige huurder die zijn huis uit dreigde te worden gezet, schoot de lokale SPD-bestuurder Rüdiger Butte dood op zijn werkplek in Hameln. Twee jaar later overleefde de Keulse burgemeesterskandidaat Henriette Reker (partijloos) ternauwernood een steek in haar nek door een dader met xenofobe motieven. Toen Reker tot burgemeester werd verkozen, lag zij nog in het ziekenhuis.
Ook burgemeester Andreas Hollstein van Altena werd met een mes aangevallen. De dader verweet hem ‘mij te laten uitdrogen, maar wel tweehonderd buitenlanders de stad binnen te halen’. De CDU-politicus raakte lichtgewond.
De grote schok kwam met de dood van de Kasselse regeringspresident Walter Lübcke (CDU) in 2019. Neonazi Stephan Ernst schoot Lübcke op zijn veranda van dichtbij door het hoofd. Volgens Ernst zou Lübckes inzet voor hulp aan vluchtelingen leiden tot het vervangen en uiteindelijk verdwijnen van het Duitse volk. Ernst was al diverse keren veroordeeld wegens geweld tegen immigranten.
Ruige politieke cultuur
Bij Duitslandkenner René Cuperus, verbonden aan Instituut Clingendael en gastonderzoeker bij het Duitsland Instituut Amsterdam, is weinig verbazing over de huidige geweldsgolf. ‘Duitsland kent een tamelijk ruige politieke cultuur, ondanks de littekens van de nazi- en DDR-tijd. De extremen zijn vaak wat extremer dan in Nederland en andere landen.’ Het lijkt dus onwaarschijnlijk dat de aanvallen zullen overslaan naar Nederland.
Zal de gewelddadige Weimar-periode zich herhalen, zoals sommige Duitsers vrezen? Volgens Cuperus zijn de Duitse media en het politieke midden ‘zeer gefocust op de lessen van de Duitse geschiedenis’. Zij handhaven een Brandmauer (cordon sanitaire) tegen met name de extreem-rechtse AfD. En de inlichtingendiensten volgen de ‘neonazi-vleugel’ van de AfD op de voet, zegt hij.
Of het genoeg is om herhaling van de geschiedenis te voorkomen, blijft lastig te zeggen. Zowel van links als van rechts dreigt gevaar. Cuperus: ‘In Duitsland zijn radicale groepen, ook meer dan in andere landen, “gewaltbereit”. Dat geldt voor de extreem-linkse Antifa’s, maar ook voor neonazi-extremisten’.
Schrijf u in voor onze middagnieuwsbrief
Met de gratis nieuwsbrief EW middag wordt u dagelijks bijgepraat met commentaren en achtergronden bij de belangrijkste nieuwsverhalen.
