Het kabinet wil dat bedrijven verduurzamen. Die bedrijven tuigden miljardenplannen op, maar lopen nu vast op blokkades die diezelfde overheid opwerpt, ziet Joris Heijn.
CDA-fractievoorzitter Henri Bontenbal leidt een gedecimeerde partij, maar zijn invloed op de Nederlandse industrie duurt voort. Hij is de geestelijk vader van de zogeheten maatwerkafspraken die de industrie moesten helpen verduurzamen.
Het idee was simpel: als grote uitstoters zoals Tata Steel en Shell beloven om meer CO2 te reduceren dan strikt noodzakelijk is, belooft de overheid randvoorwaarden te scheppen. Of het nou nieuwe stroomkabels zijn, vergunningen of een pot subsidie. Minister van Economische Zaken en Klimaat Micky Adriaansens (VVD) moest dat gaan uitvoeren.
Waarom nog geen maatwerkafspraken?
Het idee was goed. ‘Het Nederlandse antwoord op de Amerikaanse IRA-subsidie’, klinkt het zelfs in de industrie. Maar na ruim twee jaar is er nog geen enkele maatwerkafspraak succesvol afgerond. Nu blijkt waarom.
In een interview met EW is scheidend directeur Anton van Beek van chemiebedrijf Dow, een van de grootste uitstoters van het land, openhartig over de problemen. Ja, het ministerie van Adriaansens doet zijn best, maar het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat (I&W) stelt volgens hem onhaalbare vergunningseisen.
De stikstofuitstoot zou in de Dow-plannen met 10 procent dalen, maar volgens I&W moet dat meer zijn. Technisch onhaalbaar, zegt Van Beek.
Muurvast naar maatwerkafspraak
Pogingen om een geitenpaadje te vinden, lukken niet. En zo ligt een van de grootste verduurzamingsprojecten van Nederland, die in een klap ruim 1 procent van de Nederlandse uitstoot had kunnen wegnemen, al een half jaar stil.
En niet alleen bij Dow. Tal van andere grote uitstoters tuigden, na aansporing van de politiek, miljardenplannen op om te verduurzamen. Nu die plannen steeds concreter worden, lopen zij vast in een door diezelfde politiek gesponnen web van regels, vergunningen, starheid en onwil om mee te denken hoe die miljarden moeten worden terugverdiend.
Bredere onvrede in de industrie
Van Beek was, op zijn een-na-laatste werkdag als Dow-directeur, openhartig. Dat kan niet iedereen zijn. Want voor een maatwerkafspraak ben je zeer afhankelijk van de overheid.
Maar achter de schermen wordt in de top van de industrie snoeihard geoordeeld over het gebrek aan doorzettingskracht van de overheid. De industrie is er ‘he-le-maal klaar mee’, zegt er een. ‘Kinderachtig,’ zegt een ander over elkaar tegenwerkende ministeries.
Nederland is op klimaatgebied een voorloper ‘geweest’, merkt Van Beek fijntjes op. En er zijn nou eenmaal meer klimaatplannen dan euro’s om ze uit te voeren, zegt hij erbij. Als Nederland niet oppast, haalt de rest van de wereld Nederland in. De teams die hier duurzaamheidsplannen tekenen en doorrekenen, vertrekken dan naar landen waar deze internationale concerns ook actief zijn.
Overheid moet in actie komen
Waar Nederland dan mee blijft zitten, is oude industrie én de CO2-uitstoot die daarbij hoort. Terwijl in andere landen uiterst geavanceerde groene industrie verrijst.
De overheid moet razendsnel in actie komen. Als je als overheid torenhoge klimaatambities hebt, moet je bedrijven ook in staat stellen die te realiseren. Zonder vergunning van diezelfde overheid kom je nergens. Meer urgentie, coördinatie en flexibiliteit bij de overheid zijn cruciaal om klimaat én industrie te redden.